Wat heeft het bescheiden stadje Galatina in het zuiden van Puglia gemeen met gevestigde kunststeden als Rome, Siena, Orvieto, Arezzo en Assisi? Het antwoord is: unieke fresco’s.
Iedereen kent natuurlijk de fresco’s van de Sixtijnse kapel in Rome. Ook de fresco’s van de Duomo van Siena en Orvieto en van de Basilica di San Francesco zowel in Assisi als in Arezzo zijn populaire toeristische trekpleisters.
Wel, in dit selecte rijtje hoort ook het kleine en bij velen onbekende Galatina thuis. Meer nog, in Galatina staat een kerk met de op één na grootste oppervlakte aan fresco’s. We hebben het over de Basilica di Santa Caterina d’Alessandria. Ze moet enkel Assisi laten voorgaan.
De Basilica di Santa Caterina d’Alessandria werd gebouwd op het einde van de 14de eeuw (tussen 1369 en 1391) in opdracht van de rijke graaf Raimondo Orsini del Balzo en zijn echtgenote Maria d’Enghien. De kerk moest een passend onderdak bieden aan de vinger van de heilige Catharina van Alexandrië. Graaf Raimondo had die vinger als relikwie meegebracht na een bedevaart naar het Heilige Land. Dat de graaf met deze investering op een goed blaadje kwam bij de pauselijke autoriteiten in Rome was vanzelfsprekend aardig meegenomen.
De brede, romaanse voorgevel van de kerk oogt strak en sober, maar is toch heel stijlvol dankzij het mooie roosvenster en het elegante portaal met leeuwen en griffioenen. Let ook op de fraai bewerkte architraaf die Jezus en de twaalf apostelen voorstelt.
Maar dé reden om naar Galatina af te reizen bevindt zich achter de voorgevel van de kerk. Van zodra je binnenkomt, valt je mond gegarandeerd open van verbazing. Waar je ook kijkt – van links naar rechts, van boven naar onder – vrijwel elke centimeter van de wanden en plafonds van de kerk is beschilderd met levendige fresco’s. Die zijn van de hand van verschillende kunstenaars, waaronder ook ene Francesco d’Arezzo. De invloed van Giotto is duidelijk aanwezig.
Het is onmogelijk om niet onder de indruk te raken van de kleurrijke caleidoscoop aan afbeeldingen die zich voor jouw ogen ontvouwt.
De belangrijkste fresco’s bevinden zich in de middenbeuk. Deze bestaat uit vier compartimenten, elk bovenaan bekroond met een plafond in kruisgewelf.
In het achterste deel van de middenbeuk zijn de achterwand en de zijwanden beschilderd met scènes uit de Apocalyps. Op de muur achteraan trekt vooral de afbeelding van de vrouw die een zevenkoppige draak berijdt, de aandacht. Op de rechtermuur zien we hoe de duivel door een engel in een put wordt opgesloten, waaruit hij duizend jaar later weer ontsnapt om ten strijde te trekken. Ook op deze wand duikt de zevenkoppige draak meermaals op.
Op de linkerwand zien we bovenaan de dood die met een zeis in de hand ronddraaft op een paard, elders storten engelen bekers met de toorn van god over de aarde uit.
Het plafond bevat afbeeldingen van de belangrijkste christelijke deugden.
Voorbij de zuilen begin het tweede compartiment. Op de beide wanden staan scènes uit het scheppingsverhaal en de zondvloed centraal. Indrukwekkend is de afbeelding van de Ark van Noë, drijvend op een zee vol opgezwollen lijken van verdronken mensen.
Op het plafond gaat de aandacht naar de zeven kerkelijke sacramenten. Interessant detail: in de afbeelding van het huwelijkssacrament zou de schilder de opdrachtgeefster Maria d’Enghien hebben afgebeeld als de bruid.
In het derde compartiment, meer bepaald de ruimte voor het altaar, zie je op de wanden scènes uit het leven van Jezus, van zijn geboorte tot zijn lijden en dood.
Vanop het plafond word je aangestaard door engelenscharen.
Vooraan in de kerk krijgen we het verhaal te zien over het leven en de marteldood van de heilige Catharina van Alexandrië. Het plafond boven het altaar is gereserveerd voor de vier evangelisten en enkele kerkvaders. Zij kijken welwillend neer op de grafmonumenten van Raimondo Orsini del Balzo en van zijn zoon Giovanni.
Met de zijbeuken is iets eigenaardigs aan de hand. Zowel de linker- als de rechterzijbeuk wordt over de hele lengte nog eens doorkruist door een binnenmuur met booggewelven. Beide kanten van deze muur, zijn net als de wanden van de zijbeuken zelf beschilderd met fresco’s. Hier worden vooral heiligen afgebeeld.
Hier en daar is te zien dat eerdere fresco’s overschilderd werden met andere taferelen. Dat hebben we te danken aan Maria d’Enghien die, na de dood van haar man, de kans greep om fresco’s waar ze zelf niet tevreden over was, te laten overschilderen met taferelen die beter aansloten bij haar eigen smaak en overtuiging. Eigenlijk is zij het die de gehele middenbeuk liet beschilderen met de taferelen die we vandaag kunnen bewonderen.
Het is moeilijk om je los te rukken uit dit intrigerende middeleeuwse prentenboek waarin je als het ware meegezogen wordt. Als het je uiteindelijk toch lukt om de basilica te verlaten, ga dan zeker ook een kijkje nemen in het klooster dat zich links van de kerk bevindt. De vierkante binnenplaats is omgeven door een kloostergang waarvan de wanden eveneens rijkelijk met fresco’s zijn gedecoreerd. Ze tonen scènes uit het leven van Sint Franciscus en zijn volgelingen. Let op: sommige scènes zijn niet voor gevoelige kijkers.
Praktisch: de basilica di Santa Caterina d’Alessandria is dagelijks geopend van 8u30 tot 12u30 en van 16u tot 18u30.
***
Ciao! Wij zijn Franka Verhoeyen en Carl Buyck en delen via deze blog onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Wij hebben ervan genoten om deze blogtekst te schrijven en met foto’s te illustreren. Hopelijk heb jij ervan genoten het te lezen. Als je het artikel leuk of interessant vond, dan doe je er ons zeker een plezier mee om het te delen met jouw vrienden of kennissen. Grazie mille!
Dank voor jullie prachtige beschrijving. Ik las tijdens het bezoek aan de kerk.