Venezia. Geen enkele Italiaanse stad is zo eigenzinnig en grillig als de stad van de dogen. Eeuwenlang al wordt de stad gedomineerd en af en toe zelfs overspoeld door de zee. Vandaag wordt de stad vooral overspoeld door miljoenen toeristen. Femke trok deze zomer drie dagen naar Venetië met als doel verder te kijken dan de neus van de gemiddelde toerist. Ze brengt verslag uit in een vierdelige artikelenreeks ‘Op stap in Venetië’ . Vandaag deel 1: ‘Stad van dogen en dames’ 

Toegegeven, het vooruitzicht om op doorreis naar onze vakantiebestemming in Le Marche drie dagen halt te houden in Venetië, maakte me niet bijster enthousiast. In tegenstelling tot Milaan, Firenze en Rome, sprak Venetië me heel wat minder aan. Ik stelde me een claustrofobische tocht voor met de vaporetto, een overvol San Marcoplein en uren aanschuiven aan de kassa om een museum binnen te raken. Bovendien verwachtte ik dat we gegarandeerd zouden verdwalen in de kleine straatjes langs het Canal Grande. Nu kan ik slechts één ding concluderen: vooroordelen weerspiegelen slechts zeer uitzonderlijk de werkelijkheid. In deze vierdelige artikelenreeks wil ik jullie ervan overtuigen dat la Serinissima juist dankzij zijn complexe structuur, eigenzinnige karakter en rijke geschiedenis absoluut een bezoek waard is.

De tocht met de vaporetto van Tronchetto (een grote parking aan de rand van de stad) tot aan het San Marcoplein is een uitgelezen kans om aan sightseeing te doen. Zelfs als je noodgedwongen moet rechtstaan, kan je rustig het aangename aan het minder aangename koppelen: laat gewoon je blik glijden over de talloze oude palazzi langs het Canal Grande en de frustraties van het moeten rechtstaan verdwijnen zo weer uit je gedachten. Intrigerend is ook hoe het kanaal voor alle mogelijke transport gebruikt wordt. Zo zie je bijvoorbeeld bootjes volgeladen met waterflessen en andere levensmiddelen om de winkels te bevoorraden. Ook de politie, de vuilnisdienst en de zieken‘wagen’, hebben hun eigen speciale boten. De eigenheid van Venetië wordt hierdoor al voor een groot stuk bepaald: het water is onmisbaar voor het leven van alledag.

Onze eerste halte van de dag is het Dogenpaleis. Op de Piazzetta, het plein tussen de Biblioteca Marciana en het Dogenpaleis is het ook ’s morgens al over de koppen lopen. Twee granieten zuilen, één met de leeuw van de Heilige Marcus en de andere met het beeld van de Griekse San Teodoro, kijken letterlijk over de stad uit. Een bijgelovig iemand als ik, gniffel als ik nietsvermoedende toeristen tussen de twee zuilen op het plein zie lopen. Non si fa! Volgens de legende zou dat immers ongeluk brengen: in 1310 werd de samenzweerder Bajamonte Tiepolo tussen die twee pilaren terechtgesteld. Toen Marino Faliero vanuit Avignon terugkeerde nadat hij was verkozen als doge, stapte hij tussen de zuilen aan land, omdat hij die in de dichte mist nog kon onderscheiden. Volgens de legende riep hij hiermee het noodlot over zich uit. Geen wonder dus dat hij later, net als Bajamonte Tiepolo, een verrader werd. Een ‘selfie’ tussen de zuilen is natuurlijk wel leuk, maar ik opteer toch maar liever voor een kort ommetje rond de zuilen.

 

Het Dogenpaleis is geen doorsnee palazzo Ducale, maar één dat aantoont dat Venetië op politiek vlak zeer sterk in zijn schoenen stond: ik voelde me waarlijk overdonderd door de met goud, marmer en houtsnijwerk versierde plafonds in de zalen die ooit een politieke functie hadden, zoals de ‘sala del Collegio’, de zaal van het college, het belangrijkste regeringsorgaan, de ‘sala del Senato’, de zaal van de senaat, en de ‘sala del Consiglio Dei Dieci’, de zaal van de befaamde ‘raad van tien’. Met de geschiedenis in het achterhoofd, hangt er in die laatste ruimte een macabere sfeer. De raad van tien, die vergaderde in de ‘sala del Consiglio Dei Dieci’, is het best vergelijkbaar met een geheime dienst die een rechterlijke bevoegdheid bezit. Deze raad werd in de 14^deeeuw opgericht om samenzweerders te bestrijden. Hun zittingen vonden vooral ’s nachts en in het geheim plaats: er werden nooit getuigen gehoord en bekentenissen werden vaak via folteringen verkregen.

De meest indrukwekkende zaal van het palazzo is de ‘sala del Maggior Consiglio’, de zaal van de Grote raad. Eén wand van deze zaal wordt in beslag genomen door het meesterwerk ‘il Paradiso’, het paradijs van Jacopo Tintoretto. Hoe die mengelmoes van figuren op het fresco zijn geraakt, blijft een raadsel. Aan de andere kant van de zaal prijken de portretten van de dogen. Goede speurders vinden ongetwijfeld het schilderij aan de linkerkant van de zaal dat met een zwarte vlag overschilderd is. Dit portret was oorspronkelijk dat van doge Marino Faliero, die in 1355 onthoofd werd, nadat hij ervan beschuldigd werd in opstand te zijn gekomen tegen zijn eigen stad. Omdat hij zijn rol als doge niet naar behoren vervuld had, werd zijn portret overschilderd en werd hij dus uit het collectieve geheugen van de stad gewist.

De rondleiding door het Dogenpaleis brengt ons naar een mythisch stukje Venetië: net als Casanova, die ooit gevangen werd gezet in de kerkers verbonden aan het Dogenpaleis, wandelen we door de ‘Ponte dei Sospiri’, oftewel de ‘Brug der Zuchten’. Deze brug heeft zijn naam te danken aan de laatste zucht van vrijheid van de veroordeelden op weg naar de gevangenis. Het lijkt me niet eenvoudig om, net zoals Casanova, zomaar uit het doolhof van gangen te ontsnappen.

We verlaten het Dogenpaleis, helaas niet via de monumentale ‘Scala dei giganti’, maar erlangs. Bovenaan deze marmeren trap werd vroeger de doge gekroond met de speciale ‘dogekap’. Het was ook de trap waarlangs de doge zijn paleis verliet. Meestal werd hij via een koets naar beneden gedragen.

Weinig toeristen doen de moeite om aan de overkant van het San Marcoplein binnen te wandelen in het Museo Correr (inbegrepen in de museumpas van de Venezia Card). Dat is jammer, want dit palazzo, dat verbonden is met de Biblioteca Marciana, was ooit de verblijfplaats van de Oostenrijkse keizerin Sissi. We wandelen door haar balzaal en haar persoonlijke vertrekken. Een unieke kans om de slaapkamer en het ‘boudoir’ van Sissi te bewonderen. Ook fans van de Venetiaanse beeldhouwer Canova komen in het Museo Correr aan hun trekken. In de barokke zalen word je verrast door meesterwerken als Canova’s ‘Daedalus en Icarus’. Verder loop je door de monumentale ruimtes van de Biblioteca Marciana, volgestouwd met manuscripten en met enkele oude globes.

Op de zolderverdieping van het museo Correr hangt één van de meest inspirerende kunstwerken die ik tijdens onze trip naar Venetië mocht aanschouwen: ‘le due dame Veneziane’, de ‘twee Venetiaanse dames’ van Vittorio Carpaccio. De naam ‘Carpaccio’ doet terecht een belletje rinkelen. Als hommage aan deze Venetiaanse kunstenaar serveerde Giuseppe Cipriani van de beroemde Harry’s Bar in Venetië in 1950 voor het eerst het gerecht ‘carpaccio’. De kleur van het rundsvlees doet namelijk denken aan de vleesrode verfkleur die de schilder graag in zijn schilderijen gebruikte. In ‘le due dame Veneziane’ draagt de voorste vrouw een jurk met die specifieke kleur. Toch zijn het vooral de blikken van de dames die enorm intrigeren. Ik heb het geluk om de deskundige uitleg van een Italiaanse kunstkenner mee te volgen: hij ziet in de voorste vrouw op het schilderij een verwijzing naar Penelope, de vrouw van de Griekse held Odysseus, die samen met haar dienares wacht op diens thuiskomst. In elk geval lijken de vrouwen verveeld en misschien zitten ze inderdaad wel op Odysseus te wachten.

Als afsluiter van de dag drinken we een koffie in het gezellige café van het Museo Correr, met uitzicht op het San Marcoplein. Coffee with a view: meer moet dat toch niet zijn?

In een volgende aflevering neem ik jullie graag mee naar het huis van Carlo Goldoni in de wijk San Polo.

***

Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Samen met Femke Demets delen wij via deze blog onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Wij hebben ervan genoten deze tekst te schrijven. Als je dit artikel leuk of interessant vond, deel het dan met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!