Wie op de middelbare school ooit Latijn heeft gestudeerd zal ongetwijfeld teksten onder ogen hebben gekregen van ‘De Bello Gallico’ (De Gallische Oorlog), het geromantiseerde militaire dagboek van de legendarische Romeinse veldheer Julius Caesar. Daarin beschrijft hij zijn jarenlange veldtocht door Gallië waar hij, strijdend tegen barbaarse stammen, de nodige middelen en roem verzamelde waarop hij later zijn succesvolle politieke carrière zou grondvesten in Rome.
De Nederlandse historicus Tom Buijtendorp treedt in zijn boek ‘De Caesarroute. Gids bij Caesar in de Lage Landen’ in de voetsporen van Julius Caesar. En dat mag je vrij letterlijk nemen. In het boek trekt de auteur immers naar verschillende plaatsen in Nederland, België en het Duitse Rijngebied waar de Romeinse veldheer en zijn legioensoldaten met zekerheid of (grote) waarschijnlijkheid ooit zijn geweest. Vele van die plaatsen waren het decor van heroïsche veldslagen met lokale stammen, andere waren tussenstops waar het Romeinse leger voor korte of lange tijd zijn tenten opsloeg tussen twee militaire expedities door. Hoewel de materiële sporen schaars en fragmentarisch zijn, weet de auteur toch als een volleerd forensisch detective een gedetailleerd beeld te reconstrueren van Caesars handel en wandel in onze contreien.
De eerste hoofdstukken van het boek zijn gewijd aan een kennismaking met Caesar. We bezoeken o.m. het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden waar de auteur ons de nieuwste inzichten aanreikt over het uiterlijk van Caesar. De meeste portretbustes van Caesar dateren van na zijn dood en tonen een geïdealiseerd beeld van een stoere leider met een volle haardos. Ondertussen is uit onderzoek gebleken dat Caesar in werkelijkheid een kalende man was met een gegroefd gezicht.
De auteur besteedt ook aandacht aan de bouw en logistieke organisatie van de Romeinse legerkampen in de Lage Landen en aan de communicatie tussen de kampen onderling. Via uitgestippelde wandelingen door voormalige Romeinse kamplaatsen in Roomburg, Ermelo en Nijmegen krijgen we een idee van hoe deze militaire bolwerken er moeten hebben uitgezien. Tom Buijtendorp neemt ons in zijn boek ook mee naar Museumpark Archeon in het Nederlandse Alphen aan de Rijn. Daar krijgen we reconstructies te zien van (Gallo-)Romeinse gebouwen en ontdekken we hoe Caesar als een heuse ontdekkingsreiziger een nieuw en onbekend gebied doorkruiste en in kaart bracht.
Een wandelroute van 14 km door Berg en Dal, een plaats nabij Nijmegen, roept het beeld op van het ongerepte natuurlandschap waar Caesar en zijn legioenen ruim tweeduizend jaar geleden mee geconfronteerd werden. De wandeling voert ons doorheen donkere loofbossen op steile hellingen waar lokale stammen makkelijk in een hinderlaag konden liggen, langs diepe dalen waar beekjes zich kronkelend voortbewegen en langs brede akkers waar rogge en gerst konden worden verbouwd om de hier gelegerde troepen tijdens de wintermaanden van voedsel te voorzien. We stoten er op resten van een Romeinse aquaduct en van aarden wallen die door Romeinse soldaten vele eeuwen geleden werden aangelegd om er hun kampplaatsen te verdedigen.
Na deze lange, inleidende kennismaking volgen in het tweede deel van het boek nog zes uitgestippelde wandelroutes en drie langere autoroutes die ons langs plaatsen brengen waar Caesar tussen 57 en 50 v. Chr. sporen naliet. We bezoeken eerst Thuin nabij het Belgische Charleroi waar hij in 57 v. Chr. strijd leverde met de Atuatuken en er een moeizame overwinning behaalde. Wellicht was het de vechtlust van deze stam die Caesar ertoe inspireerde om de Belgae uit te roepen tot de ‘dapperste van alle Galliërs’.
We trekken ook naar Kessel (bij Den Bosch) waar Caesar in 55 v. Chr. een zware klap toediende aan Germaanse stammen die het Rijngebied onveilig maakten. We volgen Caesar daarna op zijn oversteek van de Rijn (nabij Koblenz) om de Germanen duidelijk te maken dat ze nergens meer veilig waren voor de Romeinse troepen.
Een apart hoofdstuk is gewijd aan Caesars snelweg, een oude route zonder noemenswaardige grote hindernissen tussen Koblenz en de Noordzee. Langs deze as kon Caesar makkelijk en snel zijn grote troepenmacht bewegen doorheen het noordelijke deel van Gallië. Later zouden grote stukken van dit oeroude tracé omgebouwd worden tot een volwaardige Romeinse heirweg waarvan hier en daar nog sporen zichtbaar zijn.
Interessant zijn ook de twee wandelingen door het Jekerdal, tussen Tongeren en Maastricht. De auteur neemt ons eerst mee naar de vermoedelijke plaats waar Caesar in 54 v. Chr. een nederlaag leed tegen de Eburonen, aangevoerd door de legendarische Ambiorix. Een jaar later zou Caesar terugkomen naar het Jekerdal om er wraak te nemen. De plaats van dit strijdtoneel leren we kennen in een tweede wandeling. Een apart hoofdstuk is gewijd aan de stad Tongeren waar we tijdens een wandeling van 7,5 km de sporen verkennen van de Romeinse aanwezigheid in de stad en waar we uiteraard ook kennis maken met de lokale volksheld Ambiorix.
Het fijne aan dit fraai geïllustreerde boek is dat het zich niet alleen laat lezen als een volwaardig en boeiend geschiedenisboek, maar ook gebruikt kan worden als een handige reisgids tijdens de verkenning van de locaties die besproken worden. Het boek werd gepubliceerd ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Julius Caesar. Ik kwam, ik zag en ging ten onder’ in het H’ART Museum in Amsterdam. Die tentoonstelling loopt vanaf 16 september 2023 tot en met 20 mei 2024.
De Caesarroute. Gids bij Caesar in de Lage Landen, Tom Buijtendorp. Uitgeverij WBOOKS, 112 pagina’s. Nu te koop in de lokale boekhandel of via deze link bij bol.com.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties