Van enkele decennia voor de start van onze jaartelling tot het begin van de vijfde eeuw zwaaiden de Romeinse keizers (en één Caesar) de plak in onze contreien. De Lage Landen waren een uithoek van het machtige Romeinse Rijk, maar wel een belangrijke grensprovincie in de verdediging van hun imperium tegen Germanen en ander -in de ogen van de Romeinen- onguur noordelijk gespuis. Vier eeuwen aanwezigheid lieten vanzelfsprekend her en der sporen na. Archeologische opgravingen brachten die (letterlijk) in stukjes en beetjes terug naar de oppervlakte. En verzamelaars als we zijn, komen die schatten en artefacten niet alleen in depots, maar ook in musea terecht. Het bekendste in Vlaanderen is ongetwijfeld het Gallo-Romeins museum in Tongeren. Het Provinciaal Archeocentrum van Velzeke doet hard zijn best als verdienstelijke tweede. Het Romeins Archeologisch Museum (RAM) in het West-Vlaamse Oudenburg moet het met minder naambekendheid stellen. Terecht? Dat zochten we even uit.
Achter de kerk van Oudenburg staat een kleine bronzen maquette van een Romeins kamp uit de 4de eeuw na Christus. Dit zogenaamde ‘castellum’ stond 1700 jaar geleden ook effectief op deze plek. Wat nu een bescheiden gemeente is ergens tussen Oostende en Brugge, vormde in de tijd van de Romeinen een handelsknooppunt tussen land en zee. De voormalige torens en muren van het castellum zijn door witte banden en cirkels in het stadscentrum aangeduid. Wie even de moeite doet om te zoeken, krijgt snel een goede indruk hoe groot dit kamp moet zijn geweest. Hier lag een eenheid van ongeveer 500 soldaten, aangevuld met hun gezinnen en niet-militair personeel.
Enkele eeuwen na de Romeinen namen de benedictijnen het commando in Oudenburg. Ondertussen hebben ook zij (onder lichte dwang van de Fransen in 1797) hun biezen gepakt, maar in het voormalige abtsgebouw van de abdij vind je nu een museum dat op de Romeinse periode terugblikt.
Verwacht hier geen verrassingen van formaat. Je vindt in het RAM wat je denkt te vinden in een Gallo-Romeins museum. Kort samengevat: een lokale muntenschat, enkele replica’s van Romeinse uniformen, opgegraven sier- en gebruiksvoorwerpen (of wat er van rest) in steen, brons en glas en een doorkijkvloer met skeletten. Als je echt moeite doet, kan je jezelf er anderhalf uur bezig houden. Maar net door die eenvoud is het de ideale instap voor wie een leek is op het vlak van deze periode in onze geschiedenis.
Het eerste deel van het museum is vooral opgebouwd rond grote, mooie en overzichtelijke informatiewanden. We leren eerst dat we ons in het gebied van de toenmalige stam der Menapiërs bevinden. Een kaartje toont dat die ruwweg in de regio ten noordwesten van de Schelde tot in Frans-Vlaanderen leefden. Voor de kwisfanaten onder ons hangt in dezelfde ruimte ook de hele reeks Romeinse keizers opgelijst. Naast de obligate muntschat wijst een indrukwekkende pop van een vaandeldrager met een berenhuid op zijn hoofd de weg richting de volgende zaal. Maar eerst krijgen we een videofragment te zien uit ‘Het Journaal’ met journalist Lieven Verstraete die op onnavolgbare wijze de strijd van de Romeinen tegen de Belgae beschrijft zoals hij nu zou berichten over de inval van pakweg de Russen in Oekraïne. Origineel!
In de volgende zaal toont een interactieve kaart waar het kamp en een grote begraafplaats zich precies bevonden op de huidige kaart van Oudenburg. We zien er ook de evolutie van het Romeins kamp: van aarden wallen met houten schutting tot een indrukwekkende stenen omwalling met wachttorens. Vanaf hier wordt het ook duidelijk dat de Romeinen ook meer waren dan vechtersbazen. Een stukje replica van het opgegraven badhuis toont de klassieke ondergrondse ‘centrale verwarming’ (hypocaustum genaamd) die de Romeinen hier introduceerden.
Maar het is iets verderop, ongeveer halverwege de vaste collectie, dat het meest bijzondere voorwerp een veel te donker hoekje krijgt: een replica van de Peutingerkaart (Tabula Peutingeriana). Geografen kunnen zich enkele uren bezighouden met het bekijken van deze Romeinse landkaart. Ze lijkt helemaal niet op wat we nu in atlassen verzamelen (of op Google Maps bekijken). Het origineel van wat in het RAM wordt getoond bestond uit 11 aan elkaar gelijmde stukken perkament van in totaal 7 meter lang. Maar de hele kaart is amper 40 centimeter hoog. Het stelt de hele door de Romeinen gekende wereld voor op een manier waar we ons nu weinig kunnen bij voorstellen. De kaart begint helemaal links bij de Rijn en eindigt 7 meter verder bij de Ganges. Rome ligt centraal en van daaruit vertrekken alle belangrijke wegen. Vanzelfsprekend, want alle wegen leiden naar…
De rest van het museum is een uitstalraam voor hoger genoemde onvermijdelijke voorwerpen in dit soort musea. Vooral het dagelijks leven van de Romeinen komt er aan bod. Een nagemaakt bronsoventje en maalstenen illustreren de ambachten die zich in en om het castellum ontwikkelden. Juwelen en andere bronzen siervoorwerpen bewijzen dat er zich ook heel wat welstellende (Gallo-)Romeinen in de streek bevonden. De fans van mantelspelden vinden hier een mooie collectie.
En de laatste zaal toont het resultaat van enkele opgravingen in het Romeinse grafveld buiten het kamp. De half-vergane skeletten lachen de bezoekers vanuit de vloer toe. Eentje toont een Romeinse soldaat die samen met zijn hond werd begraven. Netjes, maar niets nieuws voor wie af en toe eens een historisch museum of middeleeuwse burcht bezoekt. De trap naar beneden leidt je via een kleine museumshop al terug richting uitgang. Wie er niet genoeg van krijgt, kan buiten nog een wandelingetje maken op een reconstructie van een Romeinse weg en (buiten coronatijden) een veldslag leveren in een Romeins fort of Romeinse spelletjes spelen op het terras.
Conclusie? Ken je al elk hoekje van het Gallo-Romeins museum in Tongeren dan ga je in het RAM geen topdag beleven. Maar ben je in de buurt van Oudenburg en weet je niet zoveel over de Gallo-Romeinse periode: maak dan zeker eens anderhalf uur vrij om in dit (spotgoedkope) museum binnen te wippen. Ook voor gezinnen met kinderen vanaf een jaar of 9 is dit een aanrader, net omdat het zo compact is en focust op de grote lijnen van het verhaal. En als je er een wandeling door het centrum van de gemeente aan vastkoppelt, heb je snel een half dagje gevuld.
Alle praktische info vind je op de website van het RAM Oudenburg.
Deze tekst werd geschreven door gastblogger Diederik De Clerq.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties