‘Rapito’. Beklijvende film over een zwarte bladzijde in de Vaticaanse geschiedenis

De veelgeprezen Italiaanse regisseur Marco Bellocchio, bekend van o.m. de maffiafilm Il Traditore, brengt met Rapito (Ontvoerd) het onthutsende, maar waargebeurde verhaal van Edgardo Mortara, een Joodse jongen die op zesjarige leeftijd op bevel van paus Pius IX uit zijn familie werd weggerukt om een katholieke opvoeding te krijgen. Oorspronkelijk wou de Amerikaanse cineast Steven Spielberg dit fascinerend stukje geschiedenis verfilmen. Hij zag uiteindelijk af van het plan omdat hij naar verluidt geen geschikte kandidaat vond om de rol van Edgardo te vertolken. Die kandidaat vond Marco Bellocchio wel in de achtjarige Enea Sala, die in Rapito een opgemerkt debuut maakt. Ook Paolo Pierobon schittert in de rol van Pius IX, de langst regerende paus in de kerkelijke geschiedenis. Ook regisseur Bellochio laat zich van zijn beste kant zien met prachtige decors en doordachte dramatische ensceneringen. Wat ons betreft een parel van een film.

Waargebeurd verhaal

Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van de strijd voor de eenmaking van Italië. In de slotfase van die strijd kwam het koningshuis van Savoie tegenover de pauselijke staten te staan waar paus Pius IX, de Papa Re (Paus-Koning) autoritair de scepter zwaaide.  

Op 23 juni 1858 valt de politie binnen bij de Joodse familie Mortara in Bologna. Op bevel van de paus wordt de zesjarige Edgardo meegenomen. De reden? Het kind zou kort na de geboorte in het geheim gedoopt zijn door de katholieke huishoudster van het gezin. Toen de kleine Edgardo ziek was, vreesde ze voor zijn leven en ze hoopte dat ze zijn zieltje zou kunnen redden door hem heimelijk te dopen. Door dat stiekeme doopsel was Edgardo dus katholiek en omdat het kerkelijke recht verbood dat katholieke kinderen door niet-katholieken werd opgevoed, werd het kind bij zijn ouders weggehaald om een christelijke opvoeding te krijgen in een seminarie in Rome.

Het protest van de ouders en van de Joodse gemeenschap leidde tot niets. Hun smeekbedes om de jongen terug te geven aan zijn ouders werden door de paus beantwoord met een onverbiddellijk ‘non possumus’, een pauselijke ‘njet’. De kleine Edgardo bekeren en opvoeden wordt voor de autoritaire Pius IX een prestigeproject waarvoor hij zelfs zijn diplomatieke relaties met politieke machtshebbers uit de hele wereld op het spel zet. Dat zal hem uiteindelijk zuur opbreken. Als in 1870 de koninklijke troepen Rome binnenvallen, komt een einde aan zijn wereldlijke macht. In Italië was de scheiding van Kerk en Staat voortaan een feit. Paus Pius IX zou zich tot aan zijn dood in 1878 verongelijkt beschouwen als ‘gevangene van het Vaticaan’.  

Sterke, maar tragische personages

Regisseur Marco Bellocchio zet de paus neer als een autoritair, rechtlijnig en dogmatisch figuur die, net als een hoofdpersonage in een klassieke Griekse tragedie, volhardt in zijn visie en daardoor onvermijdelijk zijn lot moeten ondergaan. Maar het echte hoofdpersonage in de film is natuurlijk Edgardo Mortara. Het grootste deel van de film volgen we hem als een onschuldig kind dat de hele geschiedenis ondergaat, schijnbaar emotieloos en wellicht uit zelfbehoud. Wanneer hij echter als jonge kandidaat-priester uiteindelijk toch de kans krijgt om zich te ontrukken aan de kerkelijke ketens die hem binden, blijkt dat ook hij zal volharden in een keuze die anderen voor hem hebben gemaakt. Hij ontpopt zich tot een vurig verdediger van de paus en een prediker die zielen probeert te winnen voor het katholieke geloof, met als hoogtepunt of – afhankelijk van het perspectief – dieptepunt, de slinkse poging om zijn moeder op haar sterfbed alsnog tot het Christendom te bekeren.

Nog een historisch weetje tot besluit: Edgardo Mortara bracht de laatste jaren van zijn leven door in België, in het klooster van Bouhay nabij Luik. Daar stierf hij op 11 maart 1940 op 88-jarige leeftijd.

Geniet alvast van deze trailer:

---