In het Gallo-Romeins museum in Tongeren loopt tot en met 2 juni 2024 een boeiende en verrassende tentoonstelling. De expo ‘De oudheid in kleur’ ontkracht een hardnekkig misverstand: de mooie marmeren beelden en tempels uit de klassieke oudheid zagen er helemaal niet smetteloos wit uit!
Wie ooit Griekse of Romeinse archeologische sites of musea bezocht, zal zich ongetwijfeld meteen blanke marmeren beelden of bouwwerken voor de geest kunnen halen. Wat weinigen weten is dat de originele versies helemaal niet marmer wit waren. Integendeel, ze waren levendig gekleurd. In de oudheid werden marmeren beelden inderdaad van kop tot teen beschilderd. Hetzelfde gold voor monumenten en tempels.
Het marmeren misverstand
Vandaag vinden we het wellicht zonde om dat mooie blanke marmer te bedekken onder een laag verf, maar in de oudheid dacht men daar helemaal anders over. Marmer werd door de Grieken en Romeinen vooral gewaardeerd omdat het een gebruiksvriendelijk materiaal was dat zich makkelijk liet bewerken en polijsten zodat het achteraf perfect beschilderd kon worden.
In één van de eerste zalen krijgen we drie blanke, marmeren beelden te zien tegen de achtergrond van een marmergroeve. De beelden dateren uit drie verschillende tijdperken: de antieke oudheid, de renaissance en de hedendaagse tijd. Sinds de renaissance worden marmeren beelden geacht hagelblank te zijn, maar dat was in de oudheid dus anders.
In vitrines krijgen we beitels, hamers en andere gebruiksvoorwerpen te zien waarmee het marmer bewerkt werd. Dat gebeurde in verschillende stappen, waarbij telkens andere instrumenten werden gebruikt.
Voor het beschilderen van de beelden (en monumenten) werden vaak felle en exuberante kleuren gebruikt, zodat ze al van ver de aandacht trokken. De kleuren werden voornamelijk op natuurlijke wijze verkregen uit mineralen die fijngemalen werden, en soms ook uit plantenwortels. In uitzonderlijke gevallen (namelijk bij loodwit en Egyptisch blauw) werden synthetische pigmenten gebruikt.
De tentoonstelling in Tongeren laat tientallen waarheidsgetrouwe reconstructies zien van beelden en architecturale elementen met de bonte beschilderingen waarmee ze zich ooit aan het publiek hebben getoond. Toegegeven, vandaag doet het absoluut kitcherig aan, maar ooit was dit de norm.
Er zijn overigens ook enkele originele kunstwerken te zien, in hagelwit marmer zoals we ze gewoon zijn, maar met duidelijk herkenbare sporen van de verf waarmee ze ooit bedekt waren. Het is op basis van deze sporen van de oorspronkelijke beschildering dat de Duitse archeoloog Vincenz Brinkmann en zijn echtgenote Ulrike Koch betrouwbare reconstructies hebben gemaakt van de beelden zoals ze er ooit moeten hebben uitgezien. Hun kunstwerken – want dat zijn ze – waren eerder al te zien in 26 toonaangevende musea, waaronder ook het Metropolitan Museum of Art in New York. Nu kan je ze dus in Tongeren bewonderen. Soms zijn er meerdere versies te zien van eenzelfde beeld, omdat de oorspronkelijke kleur niet altijd met absolute zekerheid kon worden achterhaald.
In de oudheid werden niet alleen beelden in marmer gemaakt, maar ook in brons. Vele van die beelden zijn verloren gegaan omdat ze in latere eeuwen gesmolten werden om er wapens en werktuigen van te maken. Uit de bewaarde bronzen beelden blijkt echter dat ook deze ooit gekleurd werden om ze levendiger te maken. Veel beelden werden verzilverd, verguld of verkoperd waardoor ze glimmender en levensechter werden. De ambachtslui hadden oog voor details, zoals blijkt uit de reconstructies die je in de laatste zaal van de tentoonstelling te zien krijgt. Op het gezicht en de armen van de zittende bokser werden met rood koper bloeddruppels aangebracht. Ook lippen en tepels werden op die manier geaccentueerd. Voor de ogen van de bronzen beelden werden gepolijste stenen gebruikt.
Zoals steeds heeft het museum er ook nu aan gedacht om de tentoonstelling kindvriendelijk te maken. Voor de jongste bezoekers is er een op maat gemaakt programma uitgewerkt, met een audiotour waarin de meest tot de verbeelding sprekende reconstructies aan bod komen. Via computerspellen verwerven de kinderen ook inzicht in de manier waarop beelden in de klassieke oudheid werden gemaakt. En in het atelier kunnen ze ten slotte ook zelf aan de slag met een marmeren tablet en kleuren.
Praktisch: de tentoonstelling ‘De oudheid in kleur’ loopt van 21 oktober 2023 tot en met 2 juni 2024 in het Gallo-Romeins museum in Tongeren (Kielenstraat 15). Check hier de openingstijden.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties