De meesterlijke mozaïeken van Monreale

20/05/2023 Reageer
Monreale

Het stadje Monreale is prachtig gelegen op een berg die uitkijkt op de Conca d’Oro (de ‘gouden schelp’), zoals de vallei waarin Palermo gelegen is, wordt genoemd. Vanuit Palermo kan je de stad makkelijk met de wagen of de bus bereiken.  

De Monte Reale was een geliefkoosd jachtgebied van de Normandische koningen die regeerden vanuit Palermo. Het was koning Willem II, kleinzoon van Rogier II die in Palermo de Cappella Palatina had laten bouwen, die in 1172 de opdracht gaf om in Monreale een machtige kathedraal te bouwen die mooier en grootser moest worden dan de kathedraal van Palermo. Naast de kerk verrees een koninklijk paleis (waar tegenwoordig de aartsbisschop van Monreale huist) en een Benedictijnerklooster met een prachtige tuin.

Op de Piazza Guglielmo II krijg je de machtige voorgevel te zien, geflankeerd door twee kloeke torens. De monumentale bronzen poort in het voorportaal is van de hand van Bonanno Pisano, de architect die ook de befaamde Toren van Pisa op zijn naam heeft staan. (We kregen tijdens ons bezoek de poort echter niet te zien omdat ze werd gerestaureerd.)

Een bezoek aan de kathedraal begint bij de toegangspoort aan de linkerzijde van de kerk gelegen aan de Piazza Vittorio Emanuele.

Van zodra je de kerk binnentreedt, bevind je je in een andere wereld. Gun je ogen de tijd om te wennen aan de gouden schittering die van de muren en de gewelven afstraalt. Venetiaanse en Siciliaanse mozaïekkunstenaars creëerden hier in de 12de en 13de eeuw het grootste bijbelse prentenverhaal ter wereld, gespreid over ruim 6000 m2 mozaïeken.  

Gigantisch bijbels prentenboek

Vooraan in de centrale apsis kijkt een indrukwekkende Christus Pantocrator op de gelovigen neer. Onder hem troont de Maagd Maria met Kind, geflankeerd door engelen en apostelen. In het register daaronder zien we afbeeldingen van heiligen.

De apsissen aan beide zijden van de centrale apsis zijn gewijd aan Petrus (rechts) en Paulus (links). Naast de heiligen zelf worden ook scènes uit hun leven afgebeeld.

De dwarsbeuk is voorbehouden voor mozaïeken met episodes uit het leven van Christus, van zijn geboorte tot zijn dood aan het kruis.

In het middenschip zien we de verhalen van het Oude Testament de revue passeren in twee registers. De mozaïekfilm in het bovenste register begint met het scheppingsverhaal bovenaan rechts en eindigt met de scène waarin God aan Noah de opdracht geeft om een ark te bouwen bovenaan links. Het verhaal loopt dan verder in het tweede register waar we rechts Noah effectief de ark zien bouwen en eindigt met het gevecht van Jacob met de Engel.

Op de wanden van de zijbeuken zijn we getuige van de vele mirakels die Christus tijdens zijn leven op aarde heeft verricht.

De mozaïeken zijn verrassend levendig en gedetailleerd. Tegen de gouden achtergrond komen Adam en Eva, de dieren van de ark van Noah, Kaïn en Abel, en de vele andere bijbelse figuren tot leven. Het moet de middeleeuwse gelovigen met ontzag hebben vervuld en het spektakel doet ook vandaag nog bij de bezoekers spontaan de monden openvallen van verbazing voor zoveel meesterschap in mozaïekkunst.

Meer dan mozaïeken

Het hoeft gezegd dat ook de kunstenaars die zorgden voor de vloerbedekking hun best hebben gedaan om de bezoekers te verbazen. Let maar eens op de bijzonder geraffineerde vloer vooraan in de linkerzijbeuk. Hij is gemaakt van marmer, mozaïeksteentjes en glaspasta en vertoont fraai gestileerde patronen met spiralen en sterren. In sommige van de vloerpanelen zijn ook dieren afgebeeld.

Ook de variatie in de uitvoering van de zoldering getuigt van het meesterschap van de ambachtslui die deze duomo hebben gebouwd.

Vooraan links in de linkerzijbeuk kan je de Cappella del Crocifisso binnengaan. Het is een exuberante barokkapel die speciaal gebouwd werd om onderdak te bieden aan een houten kruis waarvan de bevolking dacht dat het nog een geschenk was geweest van Koning Willem II.

Tegen de wand nabij de ingang van de kapel staat een altaar waarin het hart van de Heilige Lodewijk IX van Frankrijk wordt bewaard. Ooit lag deze Franse koning hier volledig begraven, maar later werd zijn lichaam, op het hart na, overgebracht naar de kathedraal van Saint-Denis in Parijs.

Andere koninklijke graftombes bevinden zich vooraan in de rechterzijbeuk waar Willem I en Willem II hun laatste rustplaats hebben gevonden. 

Vanuit de rechterzijbeuk bereik je ook het gebouw waar de kerkschatten zijn ondergebracht. Verspreid over een aantal verdiepingen kan je er schilderijen, reliekschrijnen, kandelaars, kelken en andere religieuze objecten zien. 

Klimmen naar het dakterras

Achteraan in de rechterzijbeuk kan je de trap nemen die je naar het dak en de koepel van de kathedraal brengt. Die klim is beslist de moeite. Vanop het terras langs het dak word je eerst getrakteerd op een mooi zicht op de vierkante kloostertuin.

Verderop wandel je door een nauwe gang van waaruit je via kleine vensters links een blik kan werpen in de kathedraal. Op het einde van die gang brengt een smalle trap je tot bij de koepel die je kan beklimmen tot onder het kapelletje dat de koepel bekroont. Het zicht dat je van hieruit hebt op Palermo en de Conca d’Oro is weergaloos.

Van hieruit moet je helemaal op je stappen terugkeren en je langs de bezoekers die jouw kant opkomen terug naar buiten wurmen.

Eens terug op de begane grond is het tijd om ook de kloostertuin te gaan bewonderen. De ingang ervan bevindt zich op de Piazza Guglielmo II, voor de kerk.

Paradijselijke kloostertuin

De kloostergang, aan de binnenzijde omgeven door spitsbogen die steunen op fraai versierde tweelingzuilen, is een pareltje van architectuur waarin christelijke en Arabische elementen naadloos met elkaar versmelten. 

Heel wat zuilen zijn versierd met geometrische (mozaïek)tekeningen die allemaal van elkaar verschillen.  De schitterend gesculpteerde kapitelen die de zuilen bekronen, zijn stuk voor stuk meesterwerkjes. De meeste kapitelen tonen gekende bijbelse verhalen, vaak met de nodige fantasie. Andere tonen dan weer scènes uit het dagelijkse leven. Sommige zijn eerder symbolisch en moeilijker te interpreteren.  

In de zuidwestelijke hoek van de kloostertuin klatert een fonteintje, omgeven door een eigen, kleinere rondgang met dezelfde spitsbogen en zuilen. Dit prieeltje doet zowaar denken aan de kleine binnentuintjes die je in Arabische paleizen aantreft.

Geloof ons, het wordt moeilijk om deze paradijselijke tuin van Eden te verlaten en je terug in de straatjes van Monreale te begeven. We geven je echter twee goede redenen om dat uiteindelijk toch te doen: Laboratorio Mosaici Le Absidi en Taverna del Pavone.

Mozaïekkunstenaar aan het werk

Als je dacht dat mozaïeken zoals je die in de kathedraal hebt kunnen bewonderen vandaag niet meer gemaakt kunnen worden, dan zal je na een bezoek aan het atelier van Salvatore Tumminello je mening moeten herzien. Je kan de maestro aan het werk zien in het Laboratorio Mosaici Le Absidi aan de achterzijde van de kathedraal, in de Via Arcivescovado, 3. Hij houdt er een eeuwenoude traditie levendig door met engelengeduld, een scherpe blik en een zeer verfijnde motoriek de mooiste mozaïekkunstwerkjes op zijn werktafel te laten groeien terwijl je toekijkt.

Heerlijk eten in Taverna del Pavone

Omdat Monreale (terecht) heel wat bezoekers lokt, is er een ruim aanbod aan eetadresjes. Al jarenlang is Taverna del Pavone (aan de Piazza Giacomo Matteotti) echter het huis van vertrouwen voor wie op zoek is naar een (h)eerlijke keuken waar lokale specialiteiten met kennis en passie worden bereid en met authentieke Siciliaanse charme worden opgediend. Eigenaar Marcello geeft met zichtbare liefde voor het vak tekst en uitleg bij de gerechten die zijn zoon Hermes uit de keuken tovert. Een absolute (!) aanrader als je in Monreale je honger wil stillen.


Colophon - Segesta

Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!

Reacties