“De eerste Grieken die een overzeese expeditie naar Sicilië ondernamen waren de Chalcidiërs uit Euboea. Onder leiding van Theokles stichtten ze er de stad Naxos en richtten ze er een altaar op voor Apollo Archegètes.” Met deze woorden bevestigde de Griekse geschiedschrijver Thucydides dat Naxos de eerste Griekse kolonie was op Sicilië. Dat gebeurde in het jaar 734 v.Chr. In de jaren die volgden zouden nog vele andere Griekse steden volgen. De naam Naxos ontleende de kolonie aan het feit dat ook een delegatie inwoners van het Griekse eiland Naxos deelnamen aan de expeditie.
Vandaag wordt in het moderne Siciliaanse kustplaatsje Giardini-Naxos de herinnering aan de eerste Griekse kolonisten nog steeds levendig gehouden. Al bij het binnenrijden van de stad afficheert Giardini-Naxos zich als ‘de eerste Griekse kolonie in Sicilië’. Op de Lungomare, het wandelpad langs de zee, stoot je op een bronzen beeld van Theokles, de stichter van de stad. Op de havenmuur staat in grote letters geschilderd ‘Naxos in Sicilia. La prima colonia greca 734 a.C‘. En even verderop herinnert een beeld van een gevleugelde Nikè, de Griekse godin van de overwinning, aan de eerste kolonisten die de Griekse beschaving en cultuur naar het eiland brachten.
Vlakbij die haven bevindt zich de toegang tot de fraaie archeologische site, een terrein van bijna 40 hectare waar de resten werden teruggevonden van de oude Griekse stad die hier strategisch gelegen was op een smalle landtong (Capo Schisò) die aan de zuidzijde was begrensd door een rivier (Santa Venera). Opgravingen brachten aan het licht dat de oorspronkelijke stad, die op het einde van de 7de eeuw v. Chr. zijn maximale expansie kende, op een gegeven moment, vermoedelijk in de 5de eeuw v. Chr., grondig verbouwd en verder uitgebreid werd. Dat gebeurde door de tiran Hiëroon van Syracuse die de inwoners liet deporteren en een compleet nieuwe stad liet verrijzen met een strak bouwplan, gekenmerkt door lange rechte straten, plateiai genaamd. Die structuur kan je vandaag nog duidelijk herkennen wanneer je over de site wandelt.
Na de dood van de tiran keerden de verdreven bewoners rond 460 v. Chr. terug naar de stad. Enkele decennia later, in het jaar 403 v. Chr. werd de hele stad opnieuw met de grond gelijk gemaakt, deze keer definitief. Het was opnieuw een tiran uit Syracuse, Dionysius I, die hiermee wraak nam omdat Naxos bij een onderling conflict tussen Griekse staten de verkeerde kant had gekozen. De inwoners van Naxos vluchtten weg en zouden verder noordwaarts Tauromenion stichten, het huidige Taormina. Naxos zelf zou nooit meer uit zijn as verrijzen… totdat de stad in 1953 bij archeologische opgravingen werd herontdekt.
We beginnen onze verkenning van de site met een bezoek aan het kleine museum even voorbij het toegangsgebouw. Het is gevestigd in een gerestaureerd fort uit de 16de eeuw dat de toegang tot de haven bewaakte. In de vitrines kan je allerlei vondsten zien die hier op de site werden gedaan. Opvallend veel aardewerk, want Naxos bleek een belangrijk productiecentrum van keramiek te zijn geweest. De oudste vondsten dateren nog van voor de komst van de Grieken. Ze wijzen erop dat reeds in het neolithicum en later ook in de bronstijd en de ijzertijd inheemse volkeren zich hier hadden gevestigd.
Een mooi didactisch filmpje geeft een goed beeld van hoe de stad er ooit moet hebben uitgezien. Neem zeker even de tijd om het te bekijken.
Op de bovenverdieping van het museum vinden we vooral voorwerpen die aangetroffen werden in en rond de tempels op de site. Tegen één van de wanden kan je de fraai beschilderde resten zien van de daklijst en de waterafvoerpijpen van één van de tempels.
Eén van de pronkstukken van het museum is het kleine altaar met twee sfinxen die elkaar aankijken. Het staat hier sinds 1997 toen de twee afzonderlijke fragmenten waarvan er één bewaard werd in de Universiteit van Heidelberg in Duitsland opnieuw verenigd werden.
Via de kleine tuin voor het museum bereik je een ander gebouw waar je voorwerpen aantreft die werden ontdekt in de zee nabij Naxos. Het gaat vooral om verschillende soorten ankers en amforen, maar ook om enkele andere objecten die werden meegevoerd op schepen die voor de kust zijn vergaan.
Op de uitgestrekte site zelf leiden infoborden je naar de verschillende plaatsen waar archeologen opgravingen hebben gedaan en resten van gebouwen hebben blootgelegd. Je hebt wel wat verbeelding nodig om je voor te stellen hoe het er in werkelijkheid moet hebben uitgezien.
Het is hoe dan ook heerlijk rondwandelen door de blakend groene site met de kleurrijke citroen- en sinaasappelbomen en tegen de achtergrond de besneeuwde toppen van de majestueuze Etna.
Helemaal op het uiteinde van de site, nabij de rivier tref je de resten van één van de oude toegangspoorten tot de stad aan geflankeerd door torens. Onderweg daarheen kan je duidelijk het rechtlijnige stratenpatroon herkennen dat de tiran Hiëroon van Syracuse liet aanleggen, met brede hoofdwegen (plateiai genaamd) waarop loodrechte kleinere zijstraten (stenopoi genaamd) uitkwamen.
Op het zuidoostelijke punt van de site stoot je op de resten van een ommuurd heiligdom waar nog de contouren herkenbaar zijn van de grote tempel die hier ooit stond. In de nabijheid ervan kan je ook nog de ovens zien waarop rituele verbrandingen plaatsvonden.
Nabij de tempel, aan de zeezijde is nog een deel van de cyclopische muren te bewonderen die de oude stad omwalden.
Parallel met het heiligdom, aan de overkant van de straat legden de archeologen de resten bloot van enkele woningen. Vergelijkbare woonblokken moeten over een groot deel van de site verspreid geweest zijn.
Van hieruit rest er niets anders dan op onze stappen terug te keren in de richting van het museum waar we aan de verkenning van deze uitgestrekte site zijn begonnen. Na een bezoek aan de uitgestrekte archeologische site kan je misschien ook nog eens om het terrein heen wandelen en de (droge) rivierbedding volgen tot aan de zee. Even verderop links, waar grillige zwarte lavarotsen door golven worden overspoeld, moeten de eerste Grieken ooit voet aan wal hebben gezet. Een magische plek om een fascinerend bezoek te besluiten.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties