De regio Abruzzo is rijk aan fraaie middeleeuwse abdijen, die vaak ook uitzonderlijk goed bewaard zijn gebleven. Eén ervan is de Abbazia di San Clemente a Casauria. Vandaag bevindt de abdij zich vlakbij een afrit van de A25 autosnelweg die Pescara verbindt met Rome. Maar ook vroeger was de abdij goed bereikbaar, want ze was strategisch gelegen langs de Via Tiburtina Valeria, die reeds in de Romeinse tijd een belangrijke handelsroute vormde. 

Rustplaats van de Heilige Clemens

De abdij werd gesticht in het jaar 871 op bevel van keizer Lodewijk II van Italië (825-875). Ze werd, zoals zo vaak, gebouwd bovenop de resten van een oude Romeinse tempel gewijd aan de god Jupiter. De tempel stond bekend als ‘casa aurea‘ (gouden huis) of ‘casa Urii‘ (‘huis van ‘Urios’, ‘gever van gunstige wind’, bijnaam van Jupiter). Vandaar de huidige naam Casauria.

De abdijkerk was oorspronkelijk gewijd aan de Heilige Drievuldigheid, maar reeds in 872 veranderde ze van naam omdat de stoffelijke resten van de Heilige Clemens hier werden ondergebracht, vooraleer ze hun eindbestemming zouden vinden in de Basilica di San Clemente in Rome.

In de 10de en de 11de eeuw werd de abdij tot tweemaal toe verwoest, eerst door de Saracenen en later door de Noormannen. Ze werd telkens heropgebouwd, steeds groter en fraaier. Onder abt Grimoaldo en later abt Leonate kreeg de abdij in de 12de eeuw haar huidige, monumentale uitzicht.

De gevel van de abdijkerk bestaat uit een monumentale portiek met drie bogen die steunen op zuilen met fraai bewerkte kapitelen.

Monumentale bronzen deur

Blikvanger is de indrukwekkende centrale toegangspoort in brons. Ze is versierd met tweeënzeventig verschillende panelen. Op twintig ervan staan forten en kastelen afgebeeld die verspreid stonden over het uitgebreide grondgebied onder het gezag van de abdij.    

In het halfronde lunet boven de deur zien we hoe de Heilige Clemens zijn zegen uitspreekt over de abdij die hem wordt aangeboden door abt Leonate.

Ook het fries daaronder toont scènes die verband houden met de stichting van de abdij. Links zien we hoe paus Hadrianus II de relieken van Sint Clemens aan Lodewijk II toevertrouwt. De volgende scène toont hoe twee monniken de relieken op de rug van een ezel naar de abdij brengen. Vervolgens zien we hoe Lodewijk het bestuur van de abdij toevertrouwt aan Romanus, de eerste abt. Uiterst rechts zien we hoe een bisschop en een edelman hun rechten op het grondgebied overdragen aan de abdij. 

Lichtrijke oase van rust

Binnen in de lichtrijke drieschepige abdijkerk wordt onze blik meteen getrokken door de imposante preekstoel met geraffineerde sculpturen van bloemen, palmtakken en een adelaar, symbool van Johannes de Evangelist.

Indrukwekkend is ook de monumentale standaard voor de paaskaars. Vaardige beeldhouwers uit de 13de eeuw hebben er een waar kunstwerk van gemaakt. Het bovenste gedeelte moet oorspronkelijk 12 kleine kolommen hebben geteld, elk verschillend van de andere. Ze stonden symbool voor de 12 apostelen. Helemaal onderaan zien we gebeeldhouwde koppen van roofdieren die – letterlijk – vreten aan de wortels van het geloof. Het is een symbolische voorstelling van het Kwaad dat de kerk en het geloof bedreigt.

De urne in de sarcofaag

Centraal vooraan in de kerk, onder een kunstig bewerkt baldakijn in blanke natuursteen, staat het altaar opgesteld. Hiervoor werd een christelijke sarcofaag uit de 4de eeuw gebruikt. Ze is verfraaid met afbeeldingen van Christus en van de apostelen Petrus en Paulus. Het baldakijn werd wellicht boven het altaar geplaatst na de aardbeving die in het jaar 1348 zware schade had aangericht.  Het blanke baldakijn is aan de binnenzijde beschilderd met honderden goudkleurige sterren die afsteken tegen een blauwe hemel.

Vooraan in de rechterzijbeuk treffen we een uniek en historisch bijzonder waardevol kunstwerk aan: de albasten urne waarin ooit de relieken van de heilige Clemens werden bewaard. Het mag een wonder heten dat dit kostbare kleinood alle vernielingen en plunderingen van de abdij heeft overleefd. Dat was mogelijk omdat de urne verborgen was in de sarcofaag die als altaar diende.

Aan de achterzijde van het altaar zie je het gat waarlangs de urne ooit in de sarcofaag werd verstopt. Dat gat werd daarna weer dichtgemetseld. Het verhaal leeft dat in de urne met het gebeente van de Heilige Clemens ook beenderen van Petrus en Paulus werden bewaard. Je herkent de namen van de drie heiligen in de inscriptie op het stenen podium waarop het altaar rust.

Vooraleer we de abdijkerk verlaten, dalen we nog even af naar de crypte. De robuuste gewelven rusten op zuilen en kapitelen die duidelijk werden gerecycleerd uit oude Romeinse gebouwen die zich hier ooit moeten hebben bevonden.  

Bij het verlaten van de kerk wandelen we in de zijbeuk voorbij een andere sarcofaag waar een niet nader genoemde geestelijke een bijzonder fraaie laatste rustplaats heeft gekregen.

Antiquarium

Na een bezoek aan de kerk kan je ook nog even een kijkje nemen in het Antiquarium, een bescheiden museum waarin diverse archeologische vondsten uit de Romeinse tijd en de middeleeuwen werden ondergebracht. Ze werden verzameld door Pier Luigi Caldore, een lokale kunstminnaar en amateur archeoloog die zich bekommerde om het behoud van het rijke artistieke patrimonium van de regio. Mede dankzij zijn inzet kon de Abbazia di San Clemente a Casauria in zijn huidige staat worden hersteld.

Trakteer jezelf tot slot op een korte wandeling door de abdijtuin die je bereikt via de trap rechts van de toegangsdeur tot de kerk. Geniet even van de rust die hier heerst. Met een beetje verbeelding zie je zowaar enkele middeleeuwse monniken langs de kerkmuur wandelen terwijl ze gebeden prevelen.

Praktische info: de abdij is geopend van dinsdag tot zondag, telkens van 9u tot 13u30. De toegang is gratis.

---