Ferentillo is een klein stadje nabij Terni in Umbrië. Het is mooi gelegen in een bosrijke vallei aan de oever van de Nera, een bergriviertje dat hoog in de Monti Sibillini ontspringt en uiteindelijk uitmondt in de Tiber. De Nera geeft haar naam aan het waterrijke natuurgebied van de Valnerina. Hoog boven het stadje, zowel op de linker- als de rechteroever, zie je nog de indrukwekkende ruïnes van twee machtige burchten uit de 14de eeuw die ooit over het hele gebied uitkeken. Voor geoefende wandelaars en klimmers vormen deze burchten een uitdagende bestemming. Maar Ferentillo beschikt nog over een andere (en makkelijker bereikbare) bezienswaardigheid: mummies!
Ze zijn met éénentwintig en ze staan met de nodige eerbied opgesteld in glazen vitrines in de crypte onder de Chiesa di San Lorenzo. Deze crypte was oorspronkelijk zelf een kerk uit de 13de eeuw. Toen de adelijke familie Cybo in de 15de eeuw een nieuwe en grotere kerk wou bouwen, werd besloten om de voormalige kerk als fundament te gebruiken voor de nieuwe. Om de fundamenten te verstevigen werd de onderliggende ruimte gevuld met aarde. Vanaf het begin van de 16de eeuw werd de dichtgegooide crypte in gebruik genomen als begraafplaats voor de overledenen van de lokale gemeenschap
Een exacte datering van de mummies is moeilijk, maar aan de hand van de resten van kledij wordt aangenomen dat het gaat om lichamen van mensen uit de 16de of 17de eeuw. De mummies werden ontdekt in het begin van de 19de eeuw. Als gevolg van een edict van Napoleon mochten vanaf 1806 in Italië geen mensen meer worden begraven binnen de stadsmuren. Meer nog, bestaande begraafplaatsen binnen de stad moesten ontruimd worden en overgebracht naar een plaats buiten de stad. Toen men in Ferentillo de begraafplaats onder de kerk van San Lorenzo ontruimde, trof men niet alleen halfvergane houten kisten met schedels en beenderen aan, maar ook de goed bewaarde lichamen van overledenen die in doeken waren gewikkeld en rechtstreeks in de grond werden begraven. De samenstelling van de grond, de wind en de werking van bepaalde bacteriën zorgden voor de juiste omstandigheden om de lichamen te laten verdrogen en in een goede staat te bewaren.
In totaal werden er vierentwintig mummies gevonden. Drie ervan worden bewaard in het anatomisch museum van de universiteit van Perugia, de andere staan sinds 1992 opgesteld in het Museo delle Mummie, in de gerestaureerde crypte onder de Chiesa di San Lorenzo. Op de rechterwand van de crypte zie je nog de resten van enkele fresco’s die ooit de oorspronkelijke 13de eeuwse kerk sierden.
Het kleine, schaars verlichte museum bevat een tiental vitrinekasten waarin de mummies, staand of liggend, worden tentoongesteld. De huid van de lichamen is strak opgespannen en ziet eruit als leer. Bij sommigen zie je nog plukjes hoofd- en baardhaar.
Opvallend is dat een aantal lichamen vrij groot zijn. Eén van de mummies is van een man van twee meter groot, wat zeer uitzonderlijk was in die tijd. Het doet vermoeden dat het gaat om een afstammeling van de Longobarden die zich ooit in deze streek vestigden.
Ferentillo moet reeds in de 16de eeuw een multiculturele stad zijn geweest, want onder de mummies bevinden er zich ook met duidelijke Aziatische trekken. Onze gids leest de verbazing op onze gezichten en verduidelijkt dat er reeds in die tijd aardig wat Chinezen in Italië leefden en werkten. Sommige waren actief in de zijde-industrie, anderen – zoals de Aziaten in Ferentillo – in de landbouw omdat ze vertrouwd waren met het werken met buffels. En die buffels werden hier ingezet omdat ze bijzonder geschikt waren voor het werken in de drassige weiden en moerassen rond de rivierbedding. Later zouden de buffels hun nut ook bewijzen in de productie van mozzarella di bufala, maar dat is een ander verhaal…
De gids vestigt onze aandacht ook op het lichaam van een baby met een opvallend grote schedel. Megalencefalie blijkt een aandoening te zijn die in deze dunbevolkte en moeilijk te bereiken vallei wel vaker voorkwam als gevolg van inteelt.
Achteraan in de crypte liggen de schedels en beenderen van 270 andere lichamen die hier onder de kerk werden aangetroffen. Daartussen zien we ook twee gemummificeerde vogels: een raaf en een arend. Het zijn de getuigen van een experiment uit de 19de eeuw waarbij werd nagegaan hoe het mummificeringsproces hier in de crypte verliep. Sinds de ontdekking van de mummies bij het begin van de 19de eeuw werd al heel wat onderzoek verricht op de lichamen en op de omstandigheden van hun conservering. Dat onderzoek loopt nog steeds verder. Ondertussen groeide het kleine museum in Ferentillo uit tot een van de meest merkwaardige musea van Umbrië. Het museum is dagelijks geopend van 10u tot 13u en vanaf 15u30 tot 18u. Je kan het perfect combineren met een bezoek aan de Abdij van San Pietro in Valle, iets verderop in de vallei.
Sta voor je het museum verlaat nog even stil bij de boodschap die tegen de wand is bevestigd. Ze luidt als volgt: “Vandaag is het mijn beurt, morgen die van jou. Ik was wat jij bent. Jij zal zijn wat ik ben. Denk eraan, sterveling, dat dit jouw einde is en denk vooral dat het er snel zal zijn”. Laat deze boodschap je echter niet intimideren. Laat het eerder een oproep zijn om volop van het leven te genieten. Carpe diem!
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties