In de nacht van 14 op 15 januari 1968 werd het stadje Gibellina opgeschrikt door een hevige aardbeving die het leven kostte aan 251 inwoners en tienduizenden mensen dakloos maakte. De schade was zo groot dat een eventuele heropbouw nooit overwogen werd. In plaats daarvan werd besloten om 11 kilometer verderop een compleet nieuwe stad te bouwen: Gibellina Nuova.
Burgemeester Ludovico Corrao, de grote pleitbezorger voor de bouw van een nieuwe stad, deed een oproep aan architecten en kunstenaars om bij te dragen tot het ambitieuze project. Aan zijn oproep werd meteen gevolg gegeven door enkele grote namen uit de kunstwereld. Het resultaat is een indrukwekkend en enigszins bevreemdend urbanistisch project dat het midden houdt tussen een echte stad en een openluchtmuseum.
Verwaarlozing, wegtrekkende bewoners en oprukkend onkruid hebben jammer genoeg ook in deze ooit futuristische stad hun sporen nagelaten. Toch blijft Gibellina Nuova een fascinerende plek om te voet of met de wagen, rijdend door de grotendeels lege straten, te verkennen. Verspreid over de stad kan je immers een vijftigtal kunstwerken bezichtigen, gaande van een bescheiden mozaïek of beeldhouwwerk tot een monumentale kerk of theater, en alles daartussen.
Het begint al wanneer je de stad binnenrijdt onder de befaamde ‘Ster van Belice’ door, een monumentale metalen sculptuur uit 1980 van Pietro Consagra.
Het is een goed idee om een verkenning van Gibellina te beginnen met een bezoek aan het verrassend fraaie Museo d’Arte Contemporanea.
Unieke collectie hedendaagse kunst
In de eerste zaal maak je kennis met de belangrijkste kunstenaars en architecten die hun schouders hebben gezet onder de bouw van de nieuwe stad. Je ziet er o.m. maquettes, schetsen en ontwerpen van de werken die je daarna in de stad zelf kan gaan zien. Aan de hand van citaten lees je ook wat de deelnemende kunstenaars aanzette om gehoor te geven aan de oproep om een artistieke bijdrage te leveren tot de heropbouw van de stad.
De andere zalen zijn gevuld met werken die door een hele reeks kunstenaars aan de stad werden geschonken om er het gloednieuwe museum te kunnen vullen. Het resultaat is een indrukwekkende collectie werken van grote namen uit de Italiaanse kunstwereld van de 2de helft van de 20ste eeuw. Onder hen Renato Guttuso, Mario Schifano, Pietro Consagra, Arnaldo Pomodoro en Carla Accardi.
In het museum krijg je een kaart van de stad mee waarop alle kunstwerken zijn aangeduid die verspreid in de stad staan opgesteld.
Stad als openluchtmuseum
Vlakbij het museum zie je al de enorme witte bal opduiken. Dit is de Chiesa Madre (1985-2010), de nieuwe stadskerk ontworpen door Ludovico Quaroni en Luisa Anversa.
Verderop doemt het (inmiddels in onbruik geraakte) theater (1984) op, met daarnaast een congrescentrum (1976). Beide gebouwen werden ontworpen door Pietro Consagra.
Consagra ontwierp ook het monumentale Città di Tebe (1988) op de brede Piazza 15 Gennaio 1968 waar het nieuwe gemeentehuis gevestigd is. Op en nabij de Piazza vind je nog tal van andere monumentale werken, waaronder de Torre Civica (1987) van Alessandro Mendini, de Torre Mediterranea (2005) van Cosimo Barna en het werk Sequenze (1988) van Fausto Melotti.
Langs de Via Belice die parallel loopt met de Piazza springt een ander, recent werk in het oog: Gibellina selfie – Lo sguardo di tre generazioni (2019) van Joan Fontcuberta. Het is gemaakt met ontelbare selfies die samen drie ogen vormen die elk een andere generatie symboliseren.
Heel bijzonder is ook het smalle en langgerekte plein Sistema delle Piazze (1990) in het midden van de stad, een ontwerp van Franco Purini en Laura Thermes. Het is een aaneenschakeling van vier opeenvolgende pleinen die er allemaal gelijk uit zien. Het koele, verlaten plein met een strakke geometrische vormgeving roept een bevreemdende sfeer op die je ook ervaart in sommige schilderijen van Giorgio de Chirico en Paul Delvaux.
Wandelend (of rijdend) door de straten van Gibellina kan je vandaag in totaal een zestigtal kunstwerken ontmoeten.
Je hoeft ze heus niet allemaal te zien om een beeld te hebben van de nieuwe stad. Er is echter nog één kunstwerk dat je absoluut niet mag missen. Daarvoor moet je naar de oude stad rijden, Gibellina Vecchia zo’n 11 kilometer verderop. Volgen de pijlen ‘Ruderi di Gibellina’ en/of ‘Cretto di Burri’.
Cretto di Burri
Waar ooit de oude stad lag, bevindt zich vandaag een uniek kunstwerk: de ‘Grande Cretto’, beter bekend als de Cretto di Burri. Met een oppervlakte van 80.000 m2 is het één van de grootste landschapskunstwerken ter wereld.
De Italiaanse kunstenaar Alberto Burri (1915 – 1995) wou de herinnering aan de oude stad voor eeuwig bewaren door de straten en de woningblokken letterlijk ‘vast te leggen’ in beton. Boven de straten en het puin werd beton gestort op zo’n manier dat het oorspronkelijke stratenplan behouden bleef. Als je het indrukwekkende kunstwerk van boven bekijkt, lijkt het als een aardkorst die door droogte is gebarsten, vandaar de naam ‘cretto’, wat zoveel betekent als ‘barst’. Je kan het enorme kunstwerk doorkruisen alsof je door een labyrint dwaalt. Wees wel voorbereid op een stevige klim als je helemaal naar boven wil gaan. Het is hoe dan ook een indrukwekkende en unieke site die absoluut een omweg waard is.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties