Monumento a Vittorio Emanuele: bolwerk van Italiaans patriottisme

Het Monumento a Vittorio Emanuele, ook wel bekend als het Altare della Patria (Altaar van het Vaderland) of Vittoriano, is een van de meest imposante monumenten in Rome. Het werd opgericht ter ere van Victor Emanuel II (1820-1878), de eerste koning van het eengemaakte Italië. Het moest een symbolisch, ‘politiek’ tegenwicht vormen voor de Sint-Pietersbasiliek die al eeuwen de ‘kerkelijke’ macht van Rome belichaamde.

Het statige gebouw verrijst aan de Piazza Venezia en leunt aan tegen de Capitolijnse heuvel. Om het monument visueel volledig tot zijn recht te laten komen werd een groot aantal gebouwen in de buurt met de grond gelijk gemaakt. Eén ervan, de kerk van Sint-Rita, werd afgebroken en iets verder heropgebouwd, nabij het Theater van Marcellus.

Toegegeven, de meningen over het gebouw zijn verdeeld. Vele Romeinen noemen het spottend ‘de typemachine’ of ‘de bruidstaart’.  Als je voor het gebouw staat, zal je wel begrijpen waarom. Het hele bouwwerk, 81 meter hoog en 135 meter breed, werd opgetrokken in wit marmer. De bouw ervan nam 26 jaar in beslag (tussen 1885 en 1911).  De architect, Giuseppe Sacconi, maakte de feestelijke inhuldiging ervan niet meer mee. Hij is in 1905 gestorven, naar verluidt van uitputting. Een team van drie architecten volgde hem op.

De officiële opening, door koning Victor Emanuel III, vond plaats op 4 juni 1911 ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het Italiaanse koningshuis. Op die dag werd ook het kolossale ruiterstandbeeld van Victor Emanuel II onthuld. Helemaal afgewerkt was het gebouw toen nog niet. Tussen 1924 en 1927 werden de bronzen vierspannen nog aangebracht op het dak. Pas in 1935 was het gebouw volledig klaar.

Ode aan het Italiaanse patriottisme

Het Vittoriano staat bol van de patriottische symboliek.  Aan de voet van het gebouw, links en rechts van de monumentale toegangstrap, bevinden zich twee fonteinen. Ze symboliseren de twee zeeën die Italië omringen: links de Adriatische en rechts de Tyrreense zee.

Aan beide zijden van het bronzen toegangshek staan beelden die de ‘Rede’ en de ‘Daadkracht’ uitbeelden. De Rede neemt de vorm aan van een gevleugelde engel die Tweedracht en Tirannie verdrijft. De Daadkracht wordt verbeeld door een strijdvaardige amazone die de Italiaanse vlag in de lucht steekt.

Wanneer je de trap opgaat, zie je links en rechts vier beeldengroepen die ‘de waarden van de Italianen’ (i Valori degli Italiani) voorstellen. Van links naar rechts zijn dat: de kracht (la Forza), de eendracht (la Concordia), de zelfopoffering (il Sacrificio) en het recht (il Diritto).

Op het terras bovenaan de centrale toegangstrap sta je oog in oog met het eigenlijke Altaar van het Vaderland. Hier brandt de eeuwige vlam ter ere van de onbekende soldaat. Deze wordt dag en nacht bewaakt door twee militairen. Boven het graf kijkt de godin Roma toe. Zij staat centraal in het monument en herinnert eraan dat Rome de hoofdstad van het eengemaakte Italië is.

Aan weerszijden van de godin Roma bevinden zich bas-reliëfs. Dat aan de linkerkant beschrijft de ‘Triomf van de Arbeid’ en bevat allegorische voorstellingen van landbouw en industrie. De afbeelding rechts beschrijft de ‘Triomf van de Vaderlandsliefde’.

Via een tweede trap bereik je het volgende terras. Hier staat het imposante bronzen ruiterstandbeeld van koning Victor Emanuel II. Het beeld is 12 meter hoog. In de buik van het paard vond ooit een feestmaaltijd plaats voor de arbeiders die het beeld hielpen installeren. Er waren twintig genodigden aan tafel.

Op de marmeren sokkel van het ruiterstandbeeld zijn de wapenschilden van veertien Italiaanse steden afgebeeld.  Het gaat om de veertien zogenaamde città nobili, steden die nog voor de eenmaking van Italië een bestuurlijke hoofdzetel hebben gehuisvest. Ze vormen een soort voorafbeelding van het latere, door Victor Emanuel II eengemaakte rijk.

Vanop dit terras heb je het beste zicht op de beelden die de verschillende regio’s van Italië voorstellen. Vandaag telt Italië twintig regio’s, maar toen het Vittoriano werd gebouwd waren dat er maar zestien. De zestien beelden werden elk gemaakt door een kunstenaar afkomstig uit de betrokken regio. Helemaal links staat de regio Piemonte afgebeeld en de rij eindigt rechts met Sardinië.

Op het dak van het gebouw staan twee bronzen standbeelden van de gevleugelde godin Victoria, triomferend op een vierspan. Links staat het standbeeld van de Unità (Eenheid). Het beeld rechts stelt de Libertà (Vrijheid) voor.

Het loont beslist ook de moeite om het Vittoriano binnen te gaan. Je vindt er het Museo del Risorgimento, gewijd aan de boeiende geschiedenis van de eenmaking van Italië. In een van de zalen zie je onder meer de laars van de vrijheidsheld Garibaldi met daarin duidelijk zichtbaar een gat veroorzaakt door een kogel die hij ooit in zijn been kreeg.

Binnenin het monument bevindt zich ook de Sala delle Bandiere waarin een hele collectie historische vlaggen wordt bewaard. Ook een bezoek aan de tombe waar de onbekende soldaat ligt begraven, mag niet ontbreken.

Nog een aanrader is een bezoek aan het bovenste terras waar de vierspannen staan (Terrazza delle Quadrighe). Je kan het bereiken via een glazen lift aan de achterkant van het monument. Vanop dit terras heb je een 360° zicht over de hele stad Rome. Het is een prima idee om een bezoek aan Rome hier te starten. Het helpt om je beter in de stad te oriënteren eens je weer beneden bent.

Praktisch: het monument is dagelijks geopend van 9.30u tot 19.30u. De toegang is gratis. Voor de panoramische lift naar de Terrazza delle Quadrighe moet je wel betalen.

---