Dat Italië het land is van de liefde en de romantiek weet natuurlijk iedereen. Om die romantiek op te zoeken, hoef je niet per se een tripje naar het Verona van Romeo en Giulia te boeken. Ook elders in Italië speelden zich epische liefdesverhalen af. Zo bijvoorbeeld in het pittoreske Gradara, een klein stadje in Le Marche, dat in 2018 nog de titel kreeg van ‘borgo più bello d’Italia’.
Gradara bestaat simpelweg uit een burcht omringd door een stadswal met daarbinnen een aantal huizen en werkplaatsen. Wie door de stadspoort met klokkentoren het dorpje binnenwandelt, wordt meteen teruggekatapulteerd naar de middeleeuwen.
Langs de weg omhoog naar de burcht vind je tegenwoordig een resem souvenirwinkeltjes en eetgelegenheden. De burcht, die dateert uit de twaalfde eeuw, was de woonplaats van belangrijke Italiaanse adellijke families zoals de Borgia’s, de Della Rovere’s en de Malatesta’s. Ze verwierf echter vooral bekendheid omdat ze ook het decor vormt voor een tragisch liefdesverhaal dat Dante Alighieri (1265-1321) neerschreef in zijn Divina Commedia. Een soort van Romeo en Julia verhaal dus, maar dan in de heuvels van de Marche.
In één van de beroemdste passages, de Vijfde zang (Canto V) van Dantes Inferno ontmoet Dante Francesca da Rimini en Paolo Malatesta die door hun passionele liefde in de hel zijn terechtgekomen. In de cirkel van de hel waarin ze zich bevinden, worden ze door een voortdurende storm steeds opgejaagd en uit elkaar gedreven.
Het verhaal
Francesca wordt uitgehuwelijkt aan Gianciotto Malatesta, die in de overlevering wordt voorgesteld als een oude, gebochelde en kreupele man. Samen betrekken ze na hun huwelijk de burcht van Gradara. Daar ontmoet Francesca Paolo, Gianciotto’s knappe broer, op wie ze natuurlijk verliefd wordt. Wanneer Francesca samen met Paolo een verhaal leest over de liefde tussen Lancelot, één van de ridders van de Ronde Tafel, en Guinevere slaat de vonk over. Terwijl ze elkaar innig kussen, worden ze betrapt door Gianciotto die hen allebei vermoordt.
Dante, die geïntrigeerd is door de twee schimmen in de onderwereld die ondanks de hevige wind onlosmakelijk met elkaar verbonden lijken, vraagt aan zijn meester Vergilius wat hen overkomen is. Francesca vertelt hun verhaal aan Dante.
De stad waar ik werd geboren, ligt aan de kust van de zee waarin de Po met zijn zijrivieren uitmondt om tot rust te komen. Liefde, die een edel hart snel overmeestert, deed hem die hier bij mij is, ontvlammen voor de schoonheid die mij werd ontnomen en de manier waarop dat gebeurde grieft mij nog steeds. Liefde die niet toestaat dat iemand die bemind wordt op zijn beurt niet bemint, deed mij zo’n groot behagen in hem vinden dat hij mij, zoals gij ziet, zelfs nu nog niet verlaat. Liefde bracht ons tot een en dezelfde dood: de diepste hellekring wacht hem die ons het leven benam.
Op vraag van Dante legt ze uit wat de oorzaak van hun ‘misdaad’, het overspel was: het boek over Lancelot en Guinevere deed Paolo en Francesca beseffen hoe graag ze elkaar zien.
Geen groter verdriet dan de herinnering aan geluk in tijde van ellende! Dat weet ook uw meester. Maar als hij zo graag het eerste begin van onze liefde wilt leren kennen, zal ik spreken als iemand die praat met de tranen in zijn ogen. Op een dag lazen we voor ons plezier over Lancelot en de liefde die hem in het nauw dreef: we waren alleen en koesterden geen argwaan. Meermalen gebeurde het tijdens het lezen dat onze ogen elkaar ontmoetten en wij verbleekten. Maar één punt was het tenslotte dat ons overwon. Toen wij lazen hoe die grote minnaar Guineveres blijde gezicht vol begeerte kuste, drukte deze, die nooit van mij gescheiden zal worden, zijn lippen op mijn mond terwijl hij beefde over zijn lichaam. Het boek en degene die het schreef brachten ons tot elkaar: die dag lazen wij niet verder.
Dante is door dit verhaal zodanig ontroerd dat hij ter plekke in zwijm valt. Van een romanticus gesproken…
Terwijl de ene ziel dit zei, huilde de andere, met als gevolg dat ik door de diepe ontroering die dit verhaal bij mij teweegbracht, buiten bewustzijn raakte.
In de burcht van Gradara is het mythische verhaal van Paolo en Francesca nog steeds erg aanwezig. Je kan er een bezoek brengen aan Francesca’s kamer waar zij volgens de legende samen met Paolo in het boek over Lancelot las.
Het verhaal van Paolo en Francesca werd dankzij Dante een inspiratiebron voor verschillende kunstenaars en schilders. Ook de Franse beeldhouwer Auguste Rodin (1840-1917) liet zich door de verhalen en figuren van de middeleeuwse Italiaanse schrijver inspireren. In ‘De kus’ beeldt Rodin het tragische verhaal van Paolo en Francesca uit door te focussen op het moment waarop ze hartstochtelijk met elkaar verbonden zijn. Hun dood loert echter om de hoek…
Vandaag krijgt de burcht van Gradara dagelijks nog heel wat geliefden over de vloer die zo de mythe van Paolo en Francesca levendig houden.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties