De Basilica di Sant’Andrea delle Fratte is op het eerste gezicht een kerk zoals er in Rome vele honderden staan. Toch loont het de moeite de kerk even binnen te stappen als je in de buurt van de Spaanse Trappen bent, al was het maar om twee prachtige beelden van Bernini te zien.
De Sant’Andrea delle Fratte dateert uit de 17de eeuw en werd gebouwd op de plaats waar ooit een kleinere kerk stond, omgeven door weiden en tuinen. De benaming ‘delle Fratte’ (letterlijk: ‘van de hagen’) verwijst nog naar het inmiddels verdwenen groene en landelijke karakter van deze buurt. De kerk kreeg haar huidige uitzicht door architect Francesco Borromini die in 1653 met de werkzaamheden begon. Hij zorgde onder meer voor de slanke klokkentoren die, naar verluidt, zichtbaar zou schommelen als de klokken luiden. De toren staat bij de Romeinen dan ook bekend als ‘il Ballerino’ (de danser).
Dé attractie van de kerk bevindt zich echter binnen. Het gaat om twee geraffineerde marmeren beelden van de hand van de onvolprezen barokkunstenaar Gianlorenzo Bernini (1598-1680).
De beelden waren oorspronkelijk bestemd om op de Ponte Sant’Angelo (de Engelenbrug) te worden geplaatst. Het was paus Clemens IX (paus van 1667 tot 1669) die aan Bernini de opdracht had gegeven om de brug met beelden te versieren. Bernini maakte zelf twee beelden, de andere liet hij maken door leerlingen uit zijn atelier.
Het verhaal wil dat de paus, toen hij in het atelier van Bernini de twee beelden zag, zo onder de indruk was de schoonheid ervan dat hij het niet over zijn hart kon krijgen om de beelden op de brug bloot te stellen aan weer en wind. De paus besloot dan maar de beelden voor zichzelf te houden. Het plan was om ze onder te brengen in zijn privé-collectie in zijn geboorteplaats Pistoia.
Op de brug liet de paus kopieën aanbrengen van de twee oorspronkelijke beelden. Deze kopieën werden, net als de andere beelden, gemaakt door leerlingen van Bernini. De tien beelden die vandaag de Engelenbrug sieren zijn op hun beurt dan weer latere kopieën van de oorspronkelijke beelden gemaakt door kunstenaars uit het atelier van Bernini. De enige twee originele beelden die bewaard zijn gebleven, zijn de twee beelden die door Bernini zelf zijn gemaakt. Het gaat om de engel met de doornenkroon in de hand en de engel met het bordje met het opschrift I.N.R.I. (Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum, Jezus van Nazareth, Koning der Joden)
Toen de paus in 1669 stierf, wist Paolo, de zoon van Bernini, de beelden terug te kopen. De beelden bleven in het bezit van de familie tot Bernini’s neef Prospero ze in 1827 schonk aan de kerk waar ze vandaag nog steeds te bewonderen zijn.
Dat ze uitgerekend hier in de Sant’Andrea delle Fratte staan, is overigens geen toeval. Deze kerk was immers de parochiekerk waar ook de familie Bernini regelmatig de mis bijwoonde. Het palazzo van de familie Bernini bevond zich immers schuin tegenover de hoofdingang van de kerk, op de hoek tussen de Via della Mercede en de Via della Propaganda. Een gedenkplaat met een borstbeeld op de gevel herinnert eraan dat Gianlorenzo Bernini hier ooit woonde en stierf.
Bij een bezoek aan de kerk zal het je opvallen dat een groot deel van de stoelen in de kerk niet naar het hoofdaltaar zijn gericht, maar naar de derde kapel links in de kerk. Hier zou immers op 20 januari 1842 de maagd Maria zijn verschenen aan een Franse bezoeker, Alphonse Ratisbonne. De man, een telg van een rijke Joodse bankiersfamilie, liet zich terstond bekeren tot het katholieke geloof en werd later zelfs priester. Het beeld van de Madonna del Miracolo dat in de kapel werd aangebracht trekt nog steeds vele bedevaarders aan. Aan dit altaar droeg de toen 24-jarige priester Maximiliaan Kolbe in 1918 zijn allereerste mis op. Kolbe, een Poolse franciscaan zou in 1941 in Auschwitz omkomen. In 1982 werd hij door de Poolse paus Johannes-Paulus II heilig verklaard.
Even voorbij de kapel van de Madona del Miracolo, nog steeds aan de linkerkant, zien we een grafplaat voor de Zwitserse kunstenares Angelika Kauffman (1741-1807). Na talloze reizen door heel Europa vestigde ze zich in 1782 definitief in Rome. Ze trad er in het huwelijk met de Italiaanse schilder Antonio Zucchi (1726-1795). Ze bleek zelf ook een talentrijke schilderes en maakte algauw naam in de hoogste culturele kringen. Zo was ze onder meer ook goed bevriend met illustere tijdgenoten als Goethe en Canova. Haar artistieke faam was zo groot dat er na haar dood in 1807 plannen bestonden om haar te begraven in het Pantheon, waar ook Rafaël begraven was. Zelf verkoos ze echter in alle bescheidenheid naast haar man begraven te worden in de Sant’Andrea delle Fratte, wat ook gebeurde.
Zo zie je maar: achter de muren van vrijwel elk van de ruim 900 kerken in Rome, is altijd wel een merkwaardige bezienswaardigheid of een mooi verhaal verborgen.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
1 thoughts on "De originele engelen van Bernini"