Het Museo Archeologico Paolo Orsi in Syracuse is een van de belangrijkste archeologische musea van Sicilië. De bijzonder uitgebreide collectie omvat archeologische vondsten die dateren van de prehistorie, over de Griekse en Romeinse tijd tot de vroegchristelijke periode. Het museum werd ingehuldigd in 1886 en was aanvankelijk gevestigd op de Piazza Duomo in Ortigia, het historische hart van de stad. In 1988 verhuisde het museum naar een nieuw en vooral veel groter gebouw dat speciaal werd ontworpen om een waardig onderdak te bieden aan de alsmaar aangroeiende collectie. Het moderne gebouw verrees in het park van de historische, 19de eeuwse Villa Landolina, op wandelafstand van het Parco Archeologico della Neapolis.
De verschillende zalen van het museum zijn verspreid over twee verdiepingen en liggen rond een centrale aula die gebruikt wordt als auditorium of als tijdelijke tentoonstellingsruimte.
De verkenning van het museum begint op de gelijkvloerse verdieping waar we eerst de afdeling met vondsten uit de prehistorie bezoeken (Settore A). Algauw staan we oog in oog met de goed bewaarde skeletten van twee dwergolifanten die duizenden jaren geleden op het eiland rondzwierven. Vermoed wordt dat deze dieren aan de basis liggen van de Griekse mythologische verhalen over de éénogige cyclopen die op Sicilië woonden. De schedels van de dwergolifanten hebben immers een grote opening vooraan in het midden, daar waar de slurf begint. Het is aannemelijk te veronderstellen dat deze opening voor een oogkas werd aanzien. En zo ging de (oog)bal aan het rollen…
Verder in deze eerste afdeling zien we vooral wapens en gebruiksvoorwerpen uit een lange periode die begint in het neolithicum (4.000 v. Chr.) en eindigt bij de late bronstijd (800 v. Chr.). De meeste van deze vondsten werden aangetroffen in grotten, graftombes en nederzettingen in de Ibleïsche bergen en langs de kusten van Zuidoost-Sicilië.
Merkwaardig is de grote steen die ooit de ingang van een graftombe afsloot. De gestileerde afbeelding die erop te zien is, lijkt een vrij expliciete sexuele handeling voor te stellen. Tussen het vele aardewerk in allerlei vormen, groot en klein, valt vooral de monochrome rode vaas op met een uitzonderlijk hoge voet. Sierlijke keramieken voorwerpen als deze werden vooral aangetroffen in de rotsgraven van Pantalica, het berggebied ten westen van Syracuse.
De volgende afdelingen (Settore B + C) zijn gewijd aan vondsten afkomstig van verschillende Griekse kolonies op Sicilië uit de archaïsche periode (800 tot 480 v. Chr.)
We worden er meteen geconfronteerd met een terracotta masker van een Gorgo die haar tong naar ons uitsteekt. Dit kunstwerk is afkomstig van een tempel in de antieke stad Naxos nabij Taormina. Verder in deze afdeling krijgen we nog dergelijke Gorgonen te zien.
Heel fraai zijn de twee beelden die een atletische jongeman (kouros genaamd) voorstellen. De ene (met hoofd) is afkomstig van Lentini, de andere (zonder hoofd) van Megara.
Neem zeker ook even de tijd om de ‘kourotrophos’ te bewonderen. Het is een merkwaardig beeld van een moedergodin die twee kinderen tegelijk an het zogen is. De flink uit de kluiten gewassen baby’s lijken één te zijn met het breedborstige moederbeeld.
Opvallend zijn ook de beelden van vrouwen met een oosters uiterlijk, gekenmerkt door grote amandelvormige ogen, een mysterieuze glimlach rond de lippen en kunstig gevlochten haar. Eén ervan is gezeten op een troon. Ze staat bekend als de ‘Dea di Grammichele’ (genoemd naar de vindplaats Grammichele, nabij Caltagirone).
Heel uniek en bijzonder ten slotte zijn de drie smalle votiefbeeldjes in hout uit Palma di Montechiaro. Het is heel uitzonderlijk dat dergelijke beeldjes in een fragiel materiaal als hout de genadeloos knagende tand des tijds doorstaan.
We vervolgen onze verkenning van het museum op de eerste verdieping waar we eerst terechtkomen in de ruimte (Settore D) met voorwerpen die voornamelijk afkomstig zijn uit Syracuse in de hellenistische en Romeinse tijd. Hier treffen we een aantal mooie beelden aan, met als absolute topper de ‘Venus Landolina’, een klassiek beeld van een zogenaamde ‘kuise Venus’ (Venus pudica). Het uitzonderlijk goed bewaarde beeld dateert uit de 1ste eeuw v. Chr. en werd in 1804 opgegraven in Syracuse door de archeoloog Saverio Landolina.
De laatste afdeling (Settore E) is gewijd aan vondsten uit de uitgestrekte catacomben van het vroegchristelijke Syracuse. Uiteraard krijgen we hier olielampjes te zien die massaal werden teruggevonden in de duistere gangen van de onderaardse begraafplaatsen.
De attractie hier is de uitzonderlijk mooie marmeren sarcofaag van Adelfia, een Romeinse edelvrouw die, zoals we kunnen afleiden uit een inscriptie, gelukkig gehuwd was met een zekere Valerius. Beide echtgenoten staan afgebeeld in een medaillon. De voorkant van de sarcofaag bevat verschillende bijbelse taferelen. We herkennen onder meer de zondeval van Adam en Eva, Mozes die water uit de rotsen doet opwellen, de aanbidding van de Wijzen, de blijde intrede van Christus in Jeruzalem en nog enkele andere, minder bekende verhalen.
Het is een waar orgelpunt van ons bezoek aan één van de meest fascinerende en meest veelzijdige archeologische musea van Sicilië. Wie de plaats wil bezoeken waar de sarcofaag en de andere voorwerpen in deze afdeling werden gevonden kan terecht in de Catacombe di San Giovanni, op wandelafstand van het museum.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties