In een bosrijke vallei, aan de voet van het stadje Bomarzo in het noorden van Lazio, ligt een unieke attractie verscholen: het ‘Sacro Bosco’ (heilig bos), ook wel bekend onder de naam ‘Parco dei Mostri’ (park van de monsters). Dit bijzondere park werd tussen 1547 en 1552 ontworpen door architect Pirro Ligorio, in opdracht van Pier Francesco Orsini, bijgenaamd Vicino Orsini (1523-1585), heer van Bomarzo. Hij woonde in de indrukwekkende burcht die hoog boven het park uittorent en die het hele stadje domineert. Vicino Orsini droeg het park later op aan zijn echtgenote Giulia Farnese met wie hij in 1544 in het huwelijk was getreden en die in 1557 overleed, nadat ze hem vier zonen en twee dochters had geschonken.

Terwijl andere Italiaanse renaissancetuinen (zoals de tuin van de Villa Lante in Bagnaia of de Villa d’Este in Tivoli) werden aangelegd volgens strakke geometrische patronen en met een doordachte perspectiefwerking, ontbreekt in de parktuin in Bomarzo elke rationaliteit en logica. Geheel tegen de gangbare praktijken in, vormt het park een organisch en excentriek geheel met vreemde beelden, vaak gesculpteerd uit de vulkanische rotswanden van de vallei waarin het park werd aangelegd. 

  

De beelden stellen draken, monsters, reuzen en andere mythologische wezens voor. Tal van academici hebben zich inmiddels het hoofd gebroken over mogelijke verklaringen voor de beelden en ze hebben vruchteloos gezocht naar logische verbanden. Het ‘Sacro Bosco’ blijft echter één groot en uniek mysterie. En wellicht was dat precies de bedoeling van Vicino Orsini. Daarom laat hij bij de ingang van het park één van de twee sfinksen aan de bezoekers de enigmatische vraag stellen (in oud-Italiaans): “Tu ch’entri pon mente parte a parte et dimmi poi se tante maraviglie sien fatte per inganno o pur per arte” (Vrij vertaald: Jij die hier binnentreedt, kijk goed rond en weet me dan te zeggen of deze wonderen fictie zijn of kunst).  

Dat Orsini indruk wou maken op de bezoekers van de tuin blijkt ook uit een ander opschrift, elders in het park: “Voi che pel mondo gite errando vaghi di veder maraviglie alte et stupende venite qua, dove son faccie horrende, elefanti, leoni, orsi, orchi et draghi.”  (Jullie die de wereld rondtrekken om belangrijke en verbazingwekkende wonderen te zien, kom naar hier waar er angstaanjagende gezichten, olifanten, leeuwen, beren, orken en draken zijn). 

Even voorbij de sfinksen stoot je op een eerste monumentaal beeld: de Gigantomachia. Het stelt twee vechtende reuzen voor en staat symbool voor de eeuwige strijd tussen goed en kwaad.

Verderop bereiken we een pleintje. In het midden staat een fontein met een gevleugeld paard, Pegasus. De blikvanger is echter de gigantische schildpad met op haar schild een rechtopstaand figuur, vermoedelijk een personificatie van de ‘roem’. Het beeld is aangetast door de tand des tijds maar zou oorspronkelijk op een loftrompet hebben geblazen. 

In het kleine klaterende riviertje links beneden zien we de opengesperde muil van een reusachtige walvis. De twee dieren lijken elkaar in de ogen te staren. 

We passeren nog twee fonteinen, één met dolfijnen en één met nimfen, alvorens we aankomen bij ‘het theater’.

Iets verderop komen we aan bij één van de topattracties van het park: ‘La Casa Pendente’, het hellende huis. Dat het huis scheef staat, is van buiten duidelijk te zien. Helemaal gek wordt het echter wanneer je via de trap het huis binnenstapt. Geloof ons, het zal aanvoelen alsof je net een liter wijn hebt binnengewerkt, compleet met dansende muren en een draaiende vloer. Dat effect wordt veroorzaakt, niet alleen doordat het huis zelf scheef staat, maar ook omdat de hoek tussen de muur en de vloer niet gelijk is aan 90 graden. Een bijzondere ervaring.

Het pad leidt vervolgens tot een pleintje, omzoomd door grote stenen vazen. Tegen de rotswand aan de overkant van het plein, staart de zeegod Neptunus ons aan. Links van de Neptunusfontein treffen we in het bos een slapende nimf aan, met een hond die aan haar zijde de wacht houdt. Rechts is een olifant met een toren op zijn rug een Romeins legionair aan het verslinden. Daarnaast doemt een vreemde draak op die in een gevecht verwikkeld is met enkele leeuwen.

Rechts van de draak vinden we het meest tot de verbeelding sprekende beeld van het Parco dei Mostri: de beruchte ‘Orco’, het monster met de grote, gapende muil. Het lijkt wel of dit de poort naar de onderwereld is. 

Een brede stenen trap leidt ons naar het plateau boven de Orco. Hier bevinden we ons in het gezelschap van nog meer vreemde wezens: de driekoppige hellehond Cerberus en de hellegodin Proserpina. Tussen haar opengespreide armen kunnen we even uitblazen op een stenen bank.

Aan de overkant van het plein staren twee vrouwelijke monsters elkaar dreigend aan. Links zien we Echidna, een Griekse mythologische vrouwenfiguur met slangenstaarten in plaats van benen. Rechts een vrouwelijke Furie, met vleugels en een staart van een draak. Tussen hen in twee leeuwen. 

Tussen al die horrortaferelen door zorgen twee lieflijk uitziende beertjes die een wapenschild vasthouden voor wat rust. Die beren zijn het symbool voor de familie Orsini (beer = orso).  

Een beetje geïsoleerd staat even verderop ‘il Tempio’, een kleine tempel met zuilen, een fronton en een ronde koepel. Dit bouwwerk werd zo’n twintig jaar later toegevoegd en is een eerbetoon aan Cleria Clementini, de tweede echtgenote van Vicino Orsini. 

Tegen de muur van de kleine ronde binnenruimte van de tempel zijn gedenkplaten aangebracht voor Tina Severi Bettini en haar man Giancarlo. Ze kochten het terrein in de jaren ’60 van de vorige eeuw en zorgden ervoor dat het park, na eeuwenlange verwaarlozing, gerestaureerd kon worden en opnieuw opengesteld voor het publiek. 

De bijzondere beeldentuin van Bomarzo heeft, ondanks het verval, door de eeuwen heen vele generaties kunstenaars blijven inspireren. Onder hen grote namen als Goethe en Salvador Dali. De tuin blijft ook vandaag tot de verbeelding spreken van jong en oud. In de zomermaanden is het ‘Parco dei Mostri’ voor Italiaanse families met kinderen een geliefde bestemming voor een daguitstap.  

Praktisch: De ‘Sacro Bosco’ is dagelijks geopend vanaf 9u00 tot zonsondergang. Een toegangsticket kost 13 euro. Kinderen van 4 tot 13 jaar betalen 8 euro. Meer info op de website: www.sacrobosco.it.  

---