La Porziuncola, de wieg van de kloosterorde der Franciscanen

In de onmiddellijke buurt van Assisi zijn er, naast de indrukwekkende Basilica di San Francesco die je in de stad zelf aantreft, nog twee belangrijke heiligdommen waar Sint-Franciscus wordt vereerd: het Santuario della Porziuncola en het Santuario di Rivotorto. Het zijn twee plaatsen die bijzonder belangrijk zijn geweest in het leven van Franciscus en in de geschiedenis van de door hem gestichte kloosterorde.  

Het heligdom van La Porziuncola is een klein kerkje dat reeds in de 4^de eeuw zou zijn gesticht door enkele monniken die gevlucht waren uit Palestina om er relikwieën van Maria in onder te brengen. Het werd toegewijd aan Santa Maria degli Angeli. De naam verwijst naar de engelen die Maria begeleiden bij de tenhemelopneming. Later kwam het in handen van de Benedictijnen. Omdat het kerkje gaandeweg in verval was geraakt, stonden ze het af aan Franciscus die het volledig restaureerde. Het was hier dat Franciscus in het jaar 1209 zijn kloosterorde stichtte: de Orde van de Minderbroeders, later veelal ook Franciscanen genoemd. In dit kerkje legde ook Santa Chiara op Palmzondag van het jaar 1211 haar gelofte af tegenover Franciscus, wat meteen ook het startpunt was van de kloosterorde der Clarissen. En het was uiteindelijk ook hier, in de schaduw van La Porziuncola, dat Franciscus op 3 oktober van het jaar 1226 op 44-jarige leeftijd de geest gaf. 

Nodeloos te zeggen dat deze gewijde plek al van kort na Franciscus’ dood een bijzondere aantrekkingskracht uitoefende op pelgrims die van heinde en verre naar La Porziuncola kwamen. Om de toenemende stroom pelgrims te kunnen ontvangen en ook wel om het minuscule kerkje te beschermen liet paus Pius V in 1569 rondom La Porziuncola een heuse basiliek bouwen: de Basilica di Santa Maria degli Angeli. De bouw ervan werd toevertrouwd aan Galeazzo Alessi (1512-1572), die ook de Duomo van Assisi ontwierp, en Giacomo Barozzi da Vignola (1507-1573).  De paus legde op 25 maart 1569 zelf de eerste steen. Pas 110 jaar later, in 1679, kon ze volledig worden voltooid. Op dat moment was ze de op zes na grootste kerk ter wereld.

Het is deze majestueuze basiliek die je meteen ziet wanneer je Assisi nadert vanop de snelweg.  De gevel ervan is bekroond met een acht meter hoog Mariabeeld in verguld brons. De kerk is binnenin opvallend sober en dat is ook zo gewild. Alle aandacht dient immers te gaan naar het kerkje in het midden, net onder de kale, witgeschilderde koepel. 

Zo wit als de binnenzijde van de basiliek is, zo kleurrijk is het kleine kerkje. Het is zowel aan de buiten- als aan de binnenzijde verfraaid met fresco’s. Ze werden aangebracht door kunstenaars uit verschillende perioden. Het fresco boven de ingang dateert uit 1829 en stelt Sint-Franciscus voor die van Christus en Maria de ‘aflaat (kwijtschelding van zonden) krijgt. Deze ‘aflaat’, later bekend als ‘de aflaat van Assisi’ of ‘de aflaat van La Porziuncola’ wordt ook vandaag nog verleend aan gelovige pelgrims die aan bepaalde voorwaarden voldoen. Voor de geïnteresseerden: je moet La Porziuncola bezoeken en er een geloofsbelijdenis afleggen, een Onze Vader en een gebed voor de paus bidden. Ook moet je binnen de acht dagen voor of na je bezoek aan La Porziuncola naar de biecht gaan en een mis bijwonen. Als je aan al die voorwaarden voldoet, kan je voor jezelf of voor een overledene een volledige kwijtschelding van alle zonden bekomen.

Het interieur is verfraaid met fresco’s uit de 14e en 15e eeuw, onder meer van de hand van Ilario da Viterbo en Perugino.

Vooraan rechts in de apsis van de basiliek is er een kleine kapel die aangeduid wordt met de naam ‘Transito’. Op deze plek vlak naast het kerkje dat zo belangrijk is geweest voor de kloosterorde der Minderbroeders, is Franciscus in de nacht van 3 op 4 oktober 1226 gestorven, in het bijzijn van enkele van zijn trouwe volgelingen. De naam Transito verwijst naar de overgang van het tijdelijke, aardse leven naar het eeuwige, hemelse leven.

---