Messina, een kosmopolitische havenstad met niet te missen attracties

De havenstad Messina staat niet meteen bekend als een toeristische topbestemming in Sicilië. Toch is de stad beslist een bezoek waard, alleen al omwille van de schitterende duomo en de bijzondere klokkentoren. Ook het Museo Regionale di Messina (MUME) mag je zeker niet missen.    

Messina werd gesticht door Griekse kolonisten die de stad Zancle heetten, wat ‘sikkel’ betekent. De naam werd ontleend aan de sikkelvormige, natuurlijke haven die de Grieken er aantroffen. Die vorm is nog steeds duidelijk herkenbaar in de moderne haven waar ferryboten aan- en afvaren om de verbinding met het Italiaanse vasteland te verzekeren.

Het moderne Messina wordt gekenmerkt door brede, rechte straten, ruime pleinen en elegante woningen, vaak met fraaie smeedijzeren balkons. De stad dankt haar huidige uitzicht aan het feit dat ze quasi volledig herbouwd diende te worden na de verwoestende aardbeving van 1908 en de zware bombardementen in 1943 tijdens de Tweede Wereldoorlog.  

Een bezoek aan Messina begin je het best bij de Piazza Repubblica waar het treinstation gelegen is. Je vindt er ook een grote (betaal)parking (parcheggio Cavallottti) waar je makkelijk de wagen kwijt kan, iets wat elders in de stad minder evident is. Je rijdt de parking binnen langs een gebouw met indrukwekkende muurschilderingen. Een fraai stukje streetart.   

De Via I Settembre brengt je naar het hart van de stad: de Piazza Duomo. Onderweg passeer je een standbeeld van Carlo III di Borbone. Tussen 1735 en 1759 heerste hij over het Koninkrijk der beide Siciliën (een alliantie tussen het koninkrijk Sicilië en het koninkrijk Napels). Hij zorgde voor een economische en culturele bloei van de stad.

Verderop, ter hoogte van de kruising met de Via Cardines, tref je aan de rechterhand twee van de vier monumentale fonteinen aan die ooit de hoeken markeerden van de twee straten die elkaar hier kruisten. Ze zijn ingewerkt in de gevels van de palazzi. Na de verwoestende aardbeving die Messina in 1908 vrijwel geheel met de grond gelijk maakte, werd het stratenplan herzien. De twee fonteinen die zich aan de overzijde van de straat bevonden werden niet heropgebouwd. Je kan de gerestaureerde versies ervan wel nog zien in het museum dat we verder nog zullen bezoeken.

Even verderop slaan we de rechts de Via Cesare Battisti in waar we een lagergelegen kerk aantreffen, de Santissima Annunziata dei Catalani. De kerk ontleent haar naam aan de Catalaanse kooplieden die de bouw ervan financierden. Ze werd gebouwd rond 1100 in de kenmerkende Normandische stijl met romaanse en Arabische invloeden.

Tegenover de kerk kijkt het beeld van Don Juan van Oostenrijk op ons neer. Deze Spaanse admiraal won in het jaar 1571 de befaamde zeeslag bij Lepanto en wist hiermee een Ottomaanse invasie van de landen rond de Middellandse Zee te voorkomen. Hij was met zijn christelijke leger de Ottomaanse oorlogsvloot tegemoet gevaren vanuit de haven van Messina. Reeds in 1572 kreeg hij in Messina een standbeeld als dank voor zijn geslaagde missie. Don Juan wordt afgebeeld met zijn voet op het hoofd van de verslagen Ottomaanse leider Ali Pasha.

Piazza Duomo, het hart van de stad

Achter het beeld verrijst al de koepel van de duomo, onze volgende halte. De Piazza Duomo is zonder twijfel het hoogtepunt van een bezoek aan Messina. De kerk heeft een lange geschiedenis en werd meermaals getroffen door verwoestende gebeurtenissen. Ze werd telkens weer heropgebouwd in haar oorspronkelijke, middeleeuwse uitzicht. Het centrale toegangsportaal met de vele fraaie sculpturen is nog vrijwel geheel authentiek. Ook de marmeren bas-reliefs in de gevel aan weerszijden ervan dateren uit de middeleeuwen. De boogvensters en het roset verlenen de gevel een elegante en lichte aanblik.

Onmogelijk om niet onder de indruk te zijn van de overweldigende aanblik wanneer je de kerk binnenstapt. De marmeren vloerbedekking met de elegante motieven, het houten dakgebinte met de geraffineerde, veelkleurige beschilderingen, de lange beeldenrijen in de zijbeuken, de polychrome mozaïeken in de apsis… Je komt ogen te kort. De binnenzijde van de duomo is werkelijk van een verbluffende schoonheid.  

Let vooraan in de kerk zeker op het orgel. Het is het op één na grootste orgel van Italië en één van de grootste orgels ter wereld.  

Vooraan in de rechterzijbeuk kan je een elegant model van een zeilschip zien, de Vascelluzzo. Het is uitgevoerd in hout en bedekt met fijne zilverplaatjes. Het kunstwerk wordt op 11 juni, ter gelegenheid van het feest van Corpus Domini in processie rondgedragen om te herdenken hoe de Maagd Maria de inwoners van Messina ooit beschermde tegen een zware hongersnood door drie graanschepen naar de stad te sturen.

De grootste astronomische klok ter wereld

Naast de duomo verrijst een andere grote attractie van de stad: de 60 meter hoge klokkentoren met daarin de grootste astronomische klok ter wereld. Ze werd gemaakt in Straatsburg en in 1933 in gebruik genomen. Ze geeft niet alleen de tijd aan, maar je kan er ook de stand van de maan, de astrologische periode van de dierenriem en de dag van het jaar aflezen.

Zorg ervoor dat je hier bent net voor de klok 12 uur slaat, want dan kan je getuige zijn van een uniek spektakel dat maar liefst 12 minuten duurt.

Helemaal bovenaan hoor je eerst een leeuw driemaal vervaarlijk brullen terwijl hij het hoofd verheft en met een vlag zwaait.

Daarna begint de haan eronder te kraaien. Naast de haan staan twee vrouwenfiguren: het zijn Dina en Clarenza, twee lokale heldinnen die hier leefden in de 12^de eeuw. Zij zijn het die elk kwartier en elk uur van de dag op de klok slaan.

Als de haan is uitgekraaid, weerklinkt muziek en komen enkele andere taferelen in beweging. Onder de haan zien we de patrones van de stad, de Madonna della Lettera. Zij overhandigt een brief aan de ambassadeurs van Messina waarin ze haar steun aan de inwoners toezegt.

In de nis eronder begint een processie van figuren die bijbelse taferelen voorstellen: de geboorte van Christus, Driekoningen, de Verrijzenis en Pinksteren.

Terwijl de muziek weerklinkt, verrijst in het tafereel eronder een kerk. Het gaat om het Santuario di Montalto. Je ziet de kerk ook in het echt als je links omhoogkijkt naar de heuvel. Je herkent ze aan de roze kleur van haar gevel.

Daaronder zien we een skelet met een zeis. Het is de dood die uithaalt naar vier levensgrote figuren – een kind, een jongeman, een soldaat en een grijsaard – die de verschillende levensfasen verpersoonlijken. Elk kwartier schuift elk personage één plaats op. 

In het onderste tafereel geeft een kar met daarop een Romeinse godheid de dag van de week aan. Je ziet achtereenvolgens Apollo (zondag), Diana (maandag), Mars (dinsdag), Mercurius (woensdag), Jupiter (donderdag), Venus (vrijdag) en Saturnus (zaterdag) de revue passeren.

Ook Messina heeft een vierstromenfontein

Na het bijzondere spektakel verlaten we het plein. We passeren langs de Fontana di Orione, een barokfontein uit de 16de eeuw die jammer genoeg al enkele jaren in de steigers staat. De vier beelden stellen elk een rivier voor: de Tiber, de Nijl, de Ebro en… de Camaro, een rivier in Messina.

Op het einde van het plein nemen we rechts de Via Cavour tot aan de ronde Piazza Antonello. Daar stappen we de Galleria Vittorio Emanuele III in.

Terug buiten volgen we de Corso Cavour verder tot het volgende kruispunt. Als je hier links neemt en even de weg omhoog volgt, kan je zien wat er rest van het monumentale Palazzo del Monte di Pieta. Via een hek aan de zijkant van het gebouw zie je een plein met een monumentale trap dat het palazzo verbond met de achterliggende kerk Santa Maria della Pieta. Van de kerk blijft alleen de gevel over.  

Keer terug naar het kruispunt en neem de Via San Camillo in de richting van de haven. Onderweg passeer je aan je rechterkant een gedenkplaat die verwijst naar de plaats waar ooit een schilderij van Caravaggio de Chiesa di San Camillo sierde. De kerk is verdwenen. Het schilderij van Caravaggio gelukkig niet. Dat krijg je straks nog te zien.

Wandel verder tot de brede Via Garibaldi. Aan je rechterkant ligt een groot plein met palmbomen dat toegang biedt tot het ruim bemeten gemeentehuis.

Neptunus, Scylla en Charybdis

Neem links en volg de Via Garibaldi tot je de Piazza Unità d’Italia bereikt. In het midden van dit langgerekte plein prijkt de Neptunusfontein. De zeegod bevindt zich in het gezelschap van twee zeemonsters, Scylla en Charybdis. Deze mythologische wezens woonden elk aan één kant van de nauwe zeeëngte tussen Messina en het Italiaanse vasteland. Charybdis huisde voor de kust van Messina en veroorzaakte draaikolken die schepen deed vergaan. Scylla aan de overkant deed schepen te pletter slaan tegen de rotsen. De monsters moesten een verklaring vormen voor de verraderlijke stromingen die tussen Sicilië en het vasteland menig schip deed vergaan.

Madonna della Lettera, patrones van Messina

Van hieruit heb je ook een mooi uitzicht op de haven die beheerst wordt door de hoge zuil met daarop het beeld van de patrones van de stad, de Madonna della Lettera. Op de havenmuur onderaan lezen we de boodschap ‘Vos et ipsam civitatem benedicimus’. (‘We zegenen u en ook uw stad’). Het zouden de slotwoorden zijn geweest van de brief die Maria meegaf met de ambassadeurs van Messina toen zij in het gezelschap van de apostel Paulus op bezoek zijn geweest bij Maria in het Heilige Land.

De laatste, niet te missen halte op onze verkenning van Messina is het Museo Regionale di Messina (MUME). Het is van hieruit nog een kwartier stappen langs de drukke Via della Libertà. Je kan dus overwegen om hier bij één van de (beschilderde) tramhaltes te wachten op een tram die je tot aan het museum brengt.

Een indrukwekkend mooi museum

Het doordacht uitgewerkte museum is opgevat als een parcours langs meesterwerken uit diverse periodes in de geschiedenis van de stad, van de Griekse en Romeinse oudheid, over de middeleeuwen en de renaissance tot het begin van de 19^de eeuw. Het is één lange aaneenrijging van verfijnde kunstwerken die getuigen van de culturele bloei van deze kosmopolitische handelsstad. Tot de absolute topstukken van de collectie behoren twee schilderijen van Caravaggio: de Opwekking van Lazarus en de Aanbidding van de Herders. Voor een meer uitgebreide beschrijving van de kunstwerken in het museum verwijzen we je graag naar dit artikel.

---