Mozes, de profeet die de befaamde ‘Tien Geboden’ van God ontving, is een van de belangrijke figuren in de kerkgeschiedenis. Geen wonder dus dat in het pauselijke Rome enkele monumentale standbeelden aan hem werden gewijd. Ze zijn echter niet allemaal even geslaagd te noemen. Slechts één van de drie Mozesbeelden die we hierna voorstellen, werd door de bevolking gesmaakt. De twee andere waren vaak het mikpunt van spot… tot wanhoop van de artiesten die de beelden hadden gemaakt en tot ergernis van de pausen die de beelden hadden besteld.
De Mozes van Michelangelo
In de kerk San Pietro in Vincoli (Sint-Pietersbanden) bevindt zich de befaamde Mozes van Michelangelo. Dit marmeren beeld was initieel bestemd om deel uit te maken van een imposant grafmonument voor paus Julius II (paus van 1503 tot 1513). Het monument zou veertig beelden tellen maar werd uiteindelijk nooit gerealiseerd, vooral omdat de paus andere prioriteiten had, met name de bouw van de nieuwe Sint-Pietersbasiliek. Michelangelo had wel al een drietal beelden klaar, waaronder de Mozes die de centrale figuur in het monument zou worden.
Michelangelo zelf was – terecht – heel tevreden over zijn beeld en beschouwde het als één van zijn meest levensechte werken. Naar verluidt zou hij het beeld toegeroepen hebben ‘Spreek dan toch!’. Toen er geen antwoord kwam, zou Michelangelo boos zijn beitel naar het beeld hebben gegooid, waardoor er op de rechterknie een ‘litteken’ zou te zien zijn.
De gespierde, boos kijkende Mozes is bijzonder realistisch weergegeven en mag zonder meer een meesterwerk van Michelangelo worden genoemd. Naar het schijnt zou Michelangelo er zelfs in geslaagd zijn om in de weelderige baard van Mozes een zelfportretje te verwerken. Dat is, met enige verbeelding, inderdaad te zien onder de mond. Bij het verlaten van de kerk lijkt Mozes je nog na te staren. Geloof ons, de ontmoeting met de Mozes van Michelangelo is een ervaring die je zal bijblijven.
De Mozesfontein
Een ander Mozesbeeld staat centraal in de Fontana dell’ Acqua Felice, de monumentale fontein die paus Sixtus V (paus van 1585 tot 1590) liet bouwen in de buurt van de Thermen van Diocletianus, aan de huidige Piazza di San Bernardo.
De fontein zelf werd ontworpen door Giovanni Fontana. Het beeld van Mozes werd echter gemaakt door de beeldhouwers Leonardo Sormani en Prospero Antichi. De brave mannen moeten bij het maken van het beeld een off day hebben gehad. De lichaamsverhoudingen van het beeld lijken immers toch niet helemaal te kloppen, waardoor de Mozesfiguur een logge en groteske indruk maakt.
De immer kritische inwoners van Rome vergeleken het beeld uiteraard met de reeds bekende Mozes van Michelangelo en konden niet anders dan vaststellen dat dit toch maar een povere versie was. In de volksmond werd deze Mozes algauw de ‘belachelijke Mozes’ (il Mosè ridicolo) genoemd.
Eén van de beeldhouwers, Prospero Antichi, bijgenaamd ‘il Bresciano’, zou zich de kritiek zo hard hebben aangetrokken dat hij uiteindelijk zelfmoord heeft gepleegd.
De Mozes van de Mariazuil
Op de Piazza Mignanelli, vlakbij de Piazza di Spagna, verrijst een 12 meter hoge zuil met daarbovenop een Mariabeeld. Deze zuil werd in 1856 opgericht naar aanleiding van het dogma van 1854 waarbij paus Pius IX (paus van 1846 tot 1878) de onbevlekte ontvangenis van Maria decreteerde. Aan de voet van de kolom bevinden zich vier marmeren beelden die David, Jesaja, Ezechiël en Mozes voorstellen. Het Mozesbeeld is een werk van Ignazio Jacometti. Ook dit beeld werd snel het mikpunt van spot, met name omdat deze Mozes een kleine pruilmond leek te hebben. Het sprekende beeld Pasquino (zie ons artikel over de ‘sprekende beelden van Rome’) zou het beeld toegeroepen hebben: ‘Spreek dan toch!’. Daarop zou het Mozesbeeld geantwoord hebben: ‘Dat lukt me niet’. Waarop Pasquino dan weer zou hebben gerepliceerd: ‘Fluit den tenminste’. Het Mozesbeeld gaf als antwoord: ‘Welja, ik fluit de beeldhouwer uit die mij heeft gemaakt’.
Zoals altijd geldt ook voor deze verhalen: ‘Se no è vero, è ben trovato’ (Als het niet waar is, dan is het toch goed gevonden). Wat in elk geval wel waar is, is dat de Mozes van Michelangelo ontegensprekelijk het mooiste Mozesbeeld van Rome is.
Tot slot nog dit: de drie beelden tonen een Mozes die vreemde hoorntjes op het hoofd lijkt te hebben. Dat is het resultaat van een kopieerfout bij het overschrijven van oude bijbelteksten waarin gesproken werd over Mozes ‘coronatus’, Mozes met een stralenkrans. Bij het overschrijven van het woord ‘coronatus’ ging iets verkeerd, waardoor Mozes uiteindelijk ‘cornutus’ werd genoemd, wat zoveel betekent als ‘gehoornd’. Latere kopiisten namen dezelfde fout over en dat verklaart waarom heel wat beeldhouwers en schilders sindsdien Mozes hebben afgebeeld met hoorntjes in plaats van met een stralenkrans.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties