De universiteit van Bologna, gesticht in het jaar 1088, geldt als de oudste universiteit van de westerse wereld. Van over heel Europa kwamen in de vroege middeleeuwen professoren en studenten naar hier om zich te verdiepen in studie en wetenschappelijk onderzoek in diverse vakgebieden. Bologna genoot vooral grote bekendheid voor rechtenstudies en geneeskunde. Omdat de universiteit gaandeweg uit haar voegen groeide, werden op verschillende plaatsen in de stad leslokalen en aula’s gebouwd. Daar kwam in de 16de eeuw verandering in. Paus Pius IV besloot om alle faculteiten samen te brengen onder één dak. Architect Antonio Morandi kreeg de opdracht om een passend gebouw te ontwerpen. Dat werd het Palazzo dell’Archiginnasio, gebouwd tussen 1562 en 1563 in het hart van de stad, in de schaduw van de Basilica di San Petronio. Het gebouw zou tot in 1803 de centrale hoofdzetel van de universiteit blijven.
Het eerste wat opvalt als je het Palazzo binnenstapt en in de richting van de binnenplaats wandelt, zijn de rijk beschilderde wanden en gewelven van de gaanderijen en trapzalen die het binnenplein omgeven. Vrijwel elke vierkante centimeter is bezaaid met wapenschilden en andere heraldische symbolen van de vele generaties studenten uit welstellende families, professoren, hoogwaardigheidsbekleders en officiële gezanten die door de eeuwen heen in deze hoofdzetel van de universiteit studeerden, doceerden of verbleven. Als je de ruim 7000 wapenschilden en inscripties nader bestudeert, dan merk je algauw dat ze werkelijk van over heel Europa naar hier kwamen.
Twee imposante trappen, links en rechts van het brede toegangsportaal leiden je naar de eerste verdieping. Daar bevinden zich de belangrijkste bezienswaardigheden van het Palazzo dell’Archiginnasio: het Teatro Anatomico en de Aula Stabat Mater.
Teatro anatomico, niet voor gevoelige kijkers
Het Teatro Anatomico is een volledig in hout opgetrokken aula waarin geneeskundestudenten anatomieles kregen, verzameld rondom een marmeren tafel waarop een lijk werd tentoongesteld. Een vergelijkbaar anatomisch theater – het oudste ter wereld – kan je ook gaan bezoeken in Padua.
De aula bevat een reeks houten beelden van bekende artsen die een rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van de geneeskunde. Naast artsen uit de oudheid zoals Hippocrates en Galenus, zie je ook medici uit de middeleeuwen en de renaissance. Eén ervan is de Bolognese arts Tagliacozzi, de grondlegger van de plastische chirurgie. Hij slaagde er als eerste in om een afgehakte neus weer aan te naaien. In het Teatro Anatomico staat hij afgebeeld met een neus in zijn hand.
Interessant, maar een beetje luguber, zijn de twee houten beelden die het spreekgestoelte vooraan in de zaal flankeren. De beelden, in 1734 gemaakt door beeldhouwer Enrico Lelli, worden gli spellati (‘de gevilden’) genoemd. Het zijn inderdaad twee gevilde lichamen die zo realistisch worden weergegeven dat je de aders en de spieren als het ware boven het skelet ziet lopen. Niet voor gevoelige kijkers, maar wel ideaal didactisch materiaal voor geneeskundestudenten.
Als je stilletjes en vol bewondering op de krakende houten vloer van het Teatro Anatomico rondloopt, kan je je moeilijk voorstellen dat deze unieke aula in 1944 bijna volledig verwoest werd door een bombardement van de geallieerde troepen gericht tegen de Duitse bezetters. Het mag een wonder heten dat men erin geslaagd is dit unieke stukje geschiedenis zo getrouw te restaureren.
Kijk voor je de zaal verlaat even naar boven tegen de achterwand. Daar bevindt zich een goed verscholen luikje waarachter tijdens de anatomielessen een vertegenwoordiger van de katholieke kerk plaatsnam om een oogje in het zeil te houden. De kerk had dan wel schoorvoetend toegestaan dat professoren lijken mochten gebruiken om dissecties uit te voeren, maar het was daarbij absoluut niet toegestaan om het hart of de hersenen aan te raken. Wie daartegen zondigde, werd onmiddellijk de laan uitgestuurd.
De Aula Stabat Mater, waar Einstein ooit doceerde
Op de eerste verdieping bevindt zich ook de majestueuze aula van de Faculteit Rechtsgeleerdheid, de Aula Stabat Mater. De aula ontleent haar naam aan het feit dat hier in maart 1842 de Italiaanse première plaatsvond van de opera Stabat Mater van Rossini.
Tegen de wanden van de zaal staan vandaag kasten met een unieke collectie eeuwenoude wetenschappelijke boeken en naslagwerken, netjes geordend volgens vakgebied, gaande van fysica en chemie, over plant- en dierkunde tot astronomie en wiskunde. Ook al kan je de boeken enkel bekijken en niet aanraken, bibliofielen zullen kunnen hier zeker hun hart ophalen.
Neem plaats op één van de stoelen in de zaal en laat de gewijde stilte in deze fraai gedecoreerde tempel der wijsheid tot je doordringen. Deze plaats ademt geschiedenis. Bedenk dat niemand minder dan Albert Einstein hier nog druk bijgewoonde uiteenzettingen heeft gegeven over de relativiteitstheorie. Geniet van deze heerlijke oase van rust, te midden van het bruisende studentenleven daarbuiten.
De toegang tot het Palazzo dell’Archiginnasio is gratis. Om het Teatro Anatomico en de Aula Stabat Mater te bezoeken moet je wel een kleine bijdrage betalen. Meer info vind je op http://www.archiginnasio.it
Zin gekregen om meer te weten over Bologna? Lees dan ook ‘Op stap door Bologna’.
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
1 thoughts on "Palazzo dell’Archiginnasio in Bologna"