Rome is zonder twijfel een van de meest fascinerende steden ter wereld. Eigenlijk is de stad één groot openluchtmuseum. Overal in het straatbeeld vind je sporen terug van ruim 2.500 jaar geschiedenis. Je kan er over straten en bruggen lopen waar ook Cicero en Julius Caesar ooit passeerden. Je ziet er triomfbogen waar ooit Romeinse keizers onderdoor liepen. Je kan er kerken binnenstappen waar eeuwen geleden pausen de mis opdroegen. Je kan er door paleizen wandelen waar koningen en keizers van over heel Europa hebben verbleven. En je kan er door wijken wandelen die door Mussolini werden ontworpen. Rome leest als een geschiedenisboek. Mede daarom staat Rome bekend als ‘de eeuwige stad’.
Nochtans mag het een wonder heten dat Rome nog bestaat. In de loop der eeuwen werd de stad meermaals getroffen door aardbevingen, overstromingen, hevige branden en epidemieën die een hoge tol eisten. Maar het waren vooral aanvallen, bezettingen en plunderingen door vijandige volkeren die de aanblik van Rome door de eeuwen heen hebben veranderd. Die plunderingen vormen het uitgangspunt voor een razend interessant boek: ‘Rome. De geschiedenis van de stad in zeven plunderingen’ van de Britse historicus Matthew Kneale.
Matthew Kneale bestudeerde Rome tijdens de zeven belangrijkste plunderingen die de stad ooit onderging. Hij begint bij de inval van de Galliërs (in 378 v. Chr.) en laat vervolgens de Visigoten, de Ostrogoten, de Normandiërs, de Spanjaarden en de Fransen passeren. Het boek eindigt met de bezetting en plundering van de stad door de nazi’s in 1943.
Kneale begint elke episode met een uitgebreide en levendige beschrijving van de stad zoals die eruit zag toen de vijanden de stad binnenvielen. Welke gebouwen stonden er? Wie had er de touwtjes in handen? Hoe zag het dagelijkse leven in de stad eruit? Met veel zin voor detail evoceert de auteur de sociale en culturele geschiedenis van Rome op beslissende momenten in haar bestaan. De continue machtsstrijd tussen de wereldlijke leiders en de pausen speelt op de achtergrond mee.
Galliërs
De Galliërs waren de eersten die Rome binnenvielen. Dat gebeurde in 387 v. Chr. onder leiding van Brennus. Voor Rome, die toen onbeschermd was, was het een wake-up call. Kort daarop begonnen de werkzaamheden aan een 11 kilometer lange verdedigingsmuur, de muur van Servius Tullius. Resten van deze muur zijn nog altijd te zien vlakbij het treinstation Termini. Maar voor de Romeinen was het ook een begin van een expansiepolitiek die eeuwen zou blijven duren en die zijn hoogtepunt zou bereiken onder Keizer Trajanus (98-117 n.Chr.), toen het Romeinse Rijk op zijn grootst was. Na Trajanus begon langzaam maar zeker het verval.
Visigoten en Ostrogoten
In 410 n. Chr. stonden de Visigoten onder leiding van Alarik voor de poorten van Rome. Ze roofden er alle goud en zilver die ze konden vinden. Alarik zou er zelf niet lang meer van genieten want in Rome – waar de Tiber geregeld buiten haar oevers liep – werd hij besmet door malaria, een ziekte waaraan hij enige tijd later zou bezwijken. In 480 n. Chr. was het de beurt aan Theodorik, leider van de Ostrogoten, om Rome leeg te roven.
Normandiërs
De volgende plunderaars die kwamen aankloppen, waren de Normandiërs, nazaten van de Vikingen. Zij maakten gebruik van de chaos die ontstaan was na een bewogen episode waarbij de Duitse koning Hendrik IV en paus Gregorius VII in een verbeten machtsstrijd verwikkeld waren. In 1084 haalde Hendrik IV zijn slag thuis: hij werd gekroond tot keizer van het Heilig Roomse Rijk. Met die titel op zak trok hij met zijn leger terug naar Duitsland. In het machtsvacuüm dat daarna in Rome ontstond, was de stad een makkelijke prooi voor een leger Normandiërs dat onder leiding van Robert Guiscard plunderend door Italië trok.
Spanjaarden
In 1527 zaaiden Spanjaarden dood en vernieling in Rome. Karel V wou zich wreken op paus Clemens VII omdat die in de strijd om de heerschappij de zijde van de Franse koning Frans I had gekozen.
Een leger van 20.000 soldaten, vooral Spanjaarden, maar ook Duitse aanhangers van de protestantse hervormer Luther, trokken al moordend en plunderend door de stad. Kerken en kloosters werd vernield en de bevolking werd afgeperst, mishandeld of vermoord. De paus kon zich ternauwernood in veiligheid brengen in de Engelenburcht. De rust kwam pas terug toen de paus ermee instemde om Karel V tot keizer te kronen.
Fransen
In 1796 was het de beurt aan de Franse keizer Napoleon om Rome binnen te vallen. Hij onttroonde paus Pius VI en maakte Italië tijdelijk één onder zijn gezag. In 1814 viel Italië weer uit elkaar. De chaos die toen ontstond, zou de voedingsbodem vormen voor nationalisten als Garibaldi en Mazzini die Italië opnieuw één wensten te maken onder het gezag van Koning Vittorio Emanuele I. De Fransen stuurden in 1849 een leger naar Rome om de opstandelingen te verdrijven en de pauselijke heerschappij te herstellen. Dat lukte, maar in 1870 haalden de nationalisten toch hun slag thuis: Italië werd een monarchie, de pauselijke staten werden onder het gezag van de koning geplaatst en de paus had enkel nog macht binnen de muren van het Vaticaan. Het was het begin van een ruzie tussen de regering en de paus, een ruzie die pas in 1929 zou eindigen met het Verdrag van Lateranen. Met dank aan… Mussolini.
Nazi’s
De laatste bezetters van Rome waren de nazi’s. Op 10 september 1943 trokken ze Rome binnen. Hun bondgenoot Mussolini was enkele maanden voordien door de Koning aan de kant gezet en gevangen genomen. Ondertussen rukten de geallieerden op vanuit Sicilië naar het noorden. De Duitse bezetting duurde negen maanden en maakte heel wat slachtoffers, vooral onder de Joodse bevolking. Op 4 juni 1944 marcheerden de geallieerden Rome binnen. Zo kwam er een einde aan de laatste bezetting van de stad.
Het boek ‘Rome. Een geschiedenis van de stad in zeven plunderingen‘ is een magische en meeslepende mix van reisgids en geschiedenisboek. Warm aanbevolen lectuur voor wie Rome ook eens op een andere manier wil beleven.
Rome. Een geschiedenis van de stad in zeven plunderingen, Matthew Kneale. Vertaald door Jan Sietsma. Uitgeverij Unieboek – Het Spectrum. 510 pagina’s – ISBN 978 90 00 36097 0
***
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Samen met Femke Demets delen wij via deze blog onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Wij hebben ervan genoten deze tekst te schrijven. Als je dit artikel leuk of interessant vond, deel het dan met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties