De Toscaanse stad Siena ademt geschiedenis. Het is een aaneenrijging van middeleeuwse kerken, paleizen en pleinen. Wandelend door de nauwe straten en steegjes van de stad kost het je weinig moeite om je terug in de tijd van hertogen en ridders te wanen. Het meest indrukwekkende monument van het middeleeuws Siena is zonder twijfel de zwart-wit gestreepte Duomo met zijn kleurrijke façade en elegante klokkentoren.
In 1200 werd met de bouw van de Duomo begonnen. Naarmate de werkzaamheden vorderden, wilden de inwoners van Siena er het grootste monument van het christendom van maken. Die ambitie heeft hen echter parten gespeeld. Niet alleen hebben de werkzaamheden 170 jaar lang aangesleept, bovendien is de uiteindelijke kerk kleiner uitgevallen dan bedoeld. Toch blijft het resultaat absoluut overweldigend. Ga je mee op verkenning in de Duomo?
Om de Duomo van Siena te bezoeken dien je eerst een toegangsticket te kopen in de biglietteria, op de hoek van het plein voor de kerk. Je kan kiezen tussen verschillende opties. Wij kozen uiteraard voor het totaalpakket. Dit geeft je, naast het bezoek aan de Duomo zelf (1), ook toegang tot het museum en het terras van de Facciatone (2), de crypte (3), de doopkapel (4), de koepel en het dakterras van de Duomo (5) en het monumentale Ospedale Santa Maria della Scala (6). Handig om weten: het ticket is drie dagen geldig. Je kan je bezoek dus over meerdere dagen spreiden.
De buitenzijde van de Duomo
Neem voor je aan het bezoek begint even de tijd om vanop de Piazza del Duomo de buitenzijde van deze indrukwekkende kerk te bewonderen. Wat onmiddellijk opvalt, zijn de horizontale zwart-witte banden marmer, kenmerkend voor de romaans-gotische bouwstijl van deze regio.
De voorgevel (1284-1317) is grotendeels het werk van Giovanni Pisano en Camaino di Crescentino. Het is een elegant geheel van romaanse rondbogen, gotische dakkapellen, torentjes, zuilen, beelden en mozaïeken. Deze laatste zijn echter van latere datum, namelijk uit 1878.
Aan de rechterzijde van de kerk rijst een klokkentoren 77 meter de hoogte in. De smalle stroken wit en zwart marmer en het naar boven toe groeiende aantal openingen verlenen de imposante toren een slank en elegant uitzicht.
Voorbij de klokkentoren zie je een grote, overwelfde muur die rechts van de kerk verderloopt. Dit is een restant van wat de Duomo Nuovohad moeten worden. In 1339 besloot Siena, op het hoogtepunt van haar macht, de bouwplannen te veranderen en een nog groter complex te bouwen, om zo de Duomo van aartsvijand Firenze te overtreffen. In die plannen zou de dom die je vandaag ziet, slechts de dwarsbeuk vormen van de nieuwe kerk.
De lange muur die er vandaag nog staat, is de onafgewerkte zijbeuk. Ook de voorgevel van de nieuwe kerk was al ver gevorderd toen er een aantal factoren roet in het eten gooiden… Siena werd in 1348 immers zwaar getroffen door een pestepidemie. Daarnaast doken ook stabiliteitsproblemen en geldtekort op. Men kwam tot het pijnlijke besef dat het uitbreidingsplan onuitvoerbaar was. De nieuwe kerk is er dus nooit gekomen, maar Siena heeft er wel een attractie bij: de Facciatone (zie verder).
Ga voor je binnengaat in de Duomo zeker ook eens kijken naar de linkerzijde van de kerk. Daar is immers een mysterieuze steen in de buitengevel verwerkt. De steen bevat een in het Latijn geschreven palindroom; je kan de tekst zowel van voor naar achter als van boven naar onder én in de omgekeerde richtingen lezen. Een unicum.
De vloer van de Duomo, een prentenboek in marmer
Eens je in de Duomo (1) bent, ligt de belangrijkste bezienswaardigheid onder jouw voeten. De gehele vloer van de kerk is één groot prentenboek met 56 taferelen, volledig uitgewerkt in marmer. De scènes werden gemaakt tussen 1300 en 1500 door een veertigtal kunstenaars uit Siena en omgeving. Naast bijbelse taferelen tref je ook afbeeldingen aan van de Sibilles (profetessen uit de Griekse en Romeinse oudheid). Interessant is ook de afbeelding van de befaamde wolvin van Siena, omgeven door de wapenschilden van geallieerde steden. Diezelfde wolvin reikt in ander tafereel een verzoenende poot aan de leeuw, symbool van rivaal Firenze.
Je kan je blijven vergapen aan dit fascinerende prentenboek, maar er is natuurlijk nog meer te zien in de kerk. Wat je zeker niet mag missen, is de Libreria Piccolomini. Je bereikt ze via de linkerzijbeuk. Verfijnde en kleurrijke fresco’s van Pinturicchio uit het begin van de 16de eeuw versieren hier de wanden en het plafond. Ze geven tien belangrijke episodes weer uit het leven van paus Pius II, geboren in Pienza als Enea Silvio Piccolomini. Op de vloer van de bibliotheek prijkt op elke tegel de maansikkel, symbool van de familie Piccolomini.
Terug in de kerk moet je zeker ook een blik werpen op de elegante gestreepte zuilen en de rijkversierde koepel. Je kan de koepel en het dakterras van de Duomo ook van dichterbij bewonderen als je een bezoek aan de ‘porta del cielo’ (5) toevoegt aan je toegangsticket. Tijdens dat bezoek zie je de binnenkant van de kerk vanuit de hoogte, passeer je langs het prachtige roosvenster en kijk je vanuit de zuilengalerij in de voorgevel van de Duomo neer op het plein. Het levert gegarandeerd unieke plaatjes op.
Het Museo dell’Opera
In het naast de kerk gelegen Museo dell’Opera del Duomo (2) bevindt zich een unieke collectie van originele beelden en andere schatten die ooit de kerk sierden.
De twee absolute pronkstukken zijn beiden van de hand van Duccio di Buoninsegna. Het ene is een kleurrijk roosvenster uit de apsis van de kerk. Het dateert uit 1287 en is het oudste glas-in-loodraam uit Italië. Het andere is de Maestà, een indrukwekkende polyptiek met tientallen beschilderde en rijk van bladgoud voorziene panelen.
Via de bovenste verdieping van het museum bereik je de smalle wenteltrap naar de Facciatone,de onafgewerkte voorgevel van wat de Duomo Nuovo had moeten worden. Vanop het terras word je beloond met een enig uitzicht op de Duomo en de rest van de stad.
De crypte
Eens terug op de begane grond kan je ook de crypte van de Duomo bezoeken. Interessant hier zijn enkele goed bewaarde fresco’s uit de oorspronkelijke kerk die later als basis heeft gediend voor de bouw van de Duomo. Tijdens je bezoek aan de crypte krijg je ook een idee wat een titanenwerk het moet zijn geweest om op deze sterk glooiende stadsheuvel zo’n grootse kerk te bouwen.
De doopkapel
Om de doopkapel te bereiken neem je de trap die langs de duomo verder naar beneden loopt. Deze kapel werd rond 1300 gebouwd om de uitbreiding van de kerk daarboven te onderstutten. De plafonds en de muren zijn rijkelijk versierd met fresco’s. Centraal in de grote ruimte staat de majestueuze doopvont in marmer en brons. De belangrijkste kunstenaars uit die periode (1417-1430) hebben eraan meegewerkt. Onder hen Jacopo della Quercia en Donatello.
Het Ospedale Santa Maria della Scala
Tegenover de Duomo bevindt zich het voormalige ziekenhuiscomplex Ospedale Santa Maria della Scala (Onze-Lieve-Vrouw van de Trap, zo genoemd naar de monumentale toegangstrap tot de Duomo). Begonnen in de 10de eeuw als gasthuis voor pelgrims die de Via Francigena bewandelden, kreeg het gebouw gaandeweg de functie van weeshuis, tehuis voor vrouwen en uiteindelijk ziekenhuis. Die functie bleef het behouden tot in 1995. Het uitgebreide labyrint van zalen is tegenwoordig in gebruik als museum en cultureel centrum. In sommige van de voormalige ziekenzalen zijn nog prachtige fresco’s te zien die herinneren aan de geschiedenis van het gebouw.
Interessant is ook het Oratorio di Santa Caterina della Notte. Hier kan je o.m. de cel zien waar de Heilige Catherina van Siena, de patroonheilige van de stad, rustte toen ze als ziekenzuster werkzaam was in het hospitaal.
In de kelderverdieping vind je verder ook nog een uitgebreid archeologisch museum en een ruimte waar de originele marmeren beelden van de Fonte Gaia op de Campo bewaard worden.
De audiogids die je (op aanvraag) gratis meekrijgt tijdens je bezoek is geen overbodige luxe om je een weg te banen doorheen dit monumentale doolhof.
***
Ciao! Wij zijn Franka Verhoeyen en Carl Buyck en delen via deze blog onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Wij hebben ervan genoten om deze blogtekst te schrijven en met foto’s te illustreren. Hopelijk heb jij ervan genoten het te lezen. Als je het artikel leuk of interessant vond, dan doe je er ons zeker een plezier mee om het te delen met jouw vrienden of kennissen. Grazie mille!
Dank voor mooie uitleg bij nog mooiere beelden!