Tijdens een bezoek aan Zuidoost-Sicilië is Ragusa een niet te missen bestemming. Net als het nabijgelegen Modica en Scicli heeft ook Ragusa het statuut van Unesco Werelderfgoed. De stad moest na de verwoestende aardbeving van 1693 helemaal worden heropgebouwd. In de bovenstad koos men voor de aanleg van nieuwe wijken met brede, rechte straten waarlangs barokke paleizen en kerken verrezen. De benedenstad bleef na de heropbouw haar oude, middeleeuwse karakter behouden. Maar ook hier, in het kluwen van kronkelende straatjes, werden kerken en huizen in een exuberante barokstijl herbouwd. Het resultaat is een fraaie stad met twee gezichten.
De belangrijkste bezienswaardigheden van Ragusa bevinden zich mooi opgelijnd in de historische benedenstad, Ragusa Ibla genaamd. Toch raden we aan een verkenning van de stad te beginnen in de bovenstad waar je makkelijk parking vindt op en nabij de Piazza Libertà die omgeven wordt door gebouwen in de kenmerkende architectuur van het fascistische tijdperk.
Ragusa superiore, de bovenstad
Vanop de brug die ons naar de verkeersvrije winkelstraat Via Roma leidt, zien we ook de twee andere bruggen die de diepe kloof die het moderne Ragusa in twee delen splijt, overspannen. Meteen begrijpen we waarom Ragusa la Città dei Tre Ponti wordt genoemd.
De kleurrijke Via Roma is de ideale plek om ’s ochtends van een cappuccino te genieten vooraleer de benedenstad (bijna letterlijk) in te duiken.
Majestueuze kathedraal
De eerste halte op ons bezoek is de majestueuze Cattedrale di San Giovanni. De kerk heeft een rijkelijk versierde voorgevel, met aan de linkerzijde een 50 meter hoge klokkentoren. Een tweede toren die rechts had moeten verrijzen werd nooit gebouwd. Boven het centrale portaal prijkt een beeld van Maria, geflankeerd door Johannes de Doper (links) en Johannes de Evangelist (rechts). De koepel van de kerk werd aan de buitenzijde met koper belegd waardoor hij in de zon oplicht. Ook binnenin ontvouwt de drieschepige kathedraal haar barokke pracht in het rijkelijke stucwerk waarin de rococo-stijl zich reeds aankondigt.
Pendelen tussen barokke en fascistische architectuur
Even voorbij de kathedraal, op de hoek van de Via Vittorio Veneto en de Via San Vito, treffen we één van de mooiste barokpaleizen in dit stadsdeel aan: Palazzo Zacco. De groteske figuren die de zware balkons dragen en het smeedijzeren vlechtwerk van de relingen zijn pareltjes van barokkunst.
De Via San Vito brengt ons naar de Corso Italia waar we stoten op het monumentale postkantoor dat overduidelijk ook in fascistische tijden werd gebouwd.
Het verschil met het fraaie, barokke Palazzo Bertini dat we even verderop aantreffen kan nauwelijks groter zijn. Boven de ramen op de eerste verdiepingen staren drie bizarre hoofden de voorbijgangers aan: een tandeloze oude man (symbool voor armoede), een galante edelman (symbool voor macht) en een koopman met een tulband (symbool voor rijkdom).
Afdalen naar de benedenstad
We dalen verder af tot aan het kerkje van de Santa Maria delle Scale. Vanop het terras voor de kerk worden we al een eerste keer beloond met een fraai uitzicht over Ragusa Ibla. Aan de buitenzijde oogt de kerk sober, maar binnenin krijgen we een fraai voorbeeld van verfijnde Catalaanse gotiek te zien. De kerk heeft de aardbeving van 1693 goed doorstaan en is één van de weinige monumenten in Ragusa die aan de alomtegenwoordige barokstijl is ontsnapt.
Na een bezoek aan de Santa Maria delle Scale zetten we definitief de afdaling in naar Ragusa Ibla. Onderweg krijgen we telkens nieuwe uitzichten over de stad die nu dichterbij komt.
De blauwe koepel van de Santa Maria dell’Itria
Onze aandacht wordt getrokken door de felblauwe majolicategels die de koepel bedekken van een hoge klokkentoren. Deze hoort bij de Santa Maria dell’Itria, een kerk uit de Byzantijnse tijd die meermaals werd herbouwd. Ze kreeg haar huidige vorm en uitzicht door toedoen van de Orde van Malta. De symbolen van de Orde zijn nog zichtbaar boven de toegangsdeur tot de kerk.
Palazzo Cosentini
We dalen verder af tot we beneden uitkomen bij het Palazzo Cosentini. Deze residentie uit de 18de eeuw lag langs één van de belangrijke toegangswegen tot de stad. Het heiligenbeeld op de hoek van de gevel is dan ook niet toevallig gekozen. Het stelt namelijk San Francesco a Paola voor, beschermheilige van de reizigers. Ook hier zijn de beelden die de balkons van de piano nobile sieren prachtige voorbeelden van barokke kunst. Ze stellen muzikanten, volkse figuren en groteske wezens voor.
Een glimp van het vagevuur
Het pleintje even verderop wordt gedomineerd door de Chiesa delle Santissime Anime del Purgatorio, die je bereikt via een brede trap. Boven de toegangsdeur herkennen we meteen de zielen die branden in het vagevuur. Ook binnen in de sobere kerk zullen we hetzelfde tafereel terugvinden.
Via Capitano Bocchieri
Links van de kerk volgen we de pijlen die ons naar de Duomo di San Giorgio leiden. Algauw bereiken we de mooie Via Capitano Bocchieri die ons tussen de palazzi door naar het hart van de oude stad brengt. Eén van de meest bekoorlijke residenties langs deze weg is het Palazzo La Rocca. De zes balkons met smeedijzeren balustrades worden ook hier ondersteund door bijzondere sculpturen van personages (muzikanten, koopmannen, haveloze bedelaars, ….) die de vreemdste grimassen trekken.
Het eerste dat we van die duomo te zien krijgen is de koepel. Dat beeld, ongeveer halverwege de Via Capitano Bocchieri, vraagt om een foto. Mooie foto’s van de koepel kan je overigens ook nemen vanop de belvedere die je bereikt langs de Via Salita Specula aan de achterzijde van de duomo.
Duomo di San Giorgio
Nog mooier dan de koepel is uiteraard het vooraanzicht van de kerk dat je te zien krijgt vanop de Piazza Duomo. Voorbij een smeedijzeren hek, bekroond met een beeld van San Giorgio die vanop zijn paard een draak verslaat, loopt een monumentale trap naar de hoofdingang van de kerk. Omdat die ingang slechts uitzonderlijk geopend wordt, zijn we aangewezen op de zij-ingang om de kerk te betreden. De kerk dateert uit de 18de eeuw en werd ontworpen door Rosario Gagliardi. Hij bouwde hier, in het hart van de stad, een volledig nieuwe kerk ter vervanging van de oude kerk die zich elders in de stad bevond en in 1693 vrijwel compleet was ingestort na de genadeloze aardbeving. In de kerk, waar een warmrode kleur mooi contrasteert met het wit van de zuilen en gewelven, zien we San Giorgio nog enkele keren terug.
Voor de kerk ontvouwt zich de centrale piazza als een elegant stadssalon, waarvan de wanden gevormd worden door barokke stadspaleizen. Het is de hele dag door heerlijk toeven hier op één van de terrasjes met zicht op de duomo. Vanop het plein vertrekt op geregelde tijdstippen ook een groen toeristentreintje dat bezoekers langs de belangrijkste bezienswaardigheden van de stad brengt.
Stijlvol keuvelen in de Circolo di Conversazione
Aan de oostelijke zijde van het langgerekte plein treffen we nog een aantal belangrijke bezienswaardigheden aan. Het lage, neoclassicistische gebouw links is de Circolo di Conversazione, gesticht in 1830 door een tiental adellijke families uit Ragusa. Hier kwamen de lokale aristocraten bijeen om met elkaar over zaken en politiek te praten. Geheel in de traditie van de Britse clubs was de toegang voorbehouden voor mannelijke leden. Pas in 1974 werden de deuren van de club ook opengezet voor vrouwelijke leden. Familieleden van de oorspronkelijke stichters houden de Circolo di Conversazione nog steeds draaiend. Onder leiding van een gids kan je ’s ochtends de verschillende zalen en vergaderruimtes van de Circolo bezoeken. Na de middag is het gebouw voorbehouden voor de soci, de leden, die hier nog steeds langskomen om te werken, te praten, de krant te lezen en zich te ontspannen.
Naast de Circolo bevindt zich het Teatro Donnafugata, oorspronkelijk een klein privé-theater, ingewerkt in het palazzo van de adellijke familie Arezzo di Donnafugata. Deze familie was ook eigenaar van een riant buitenverblijf nabij Scicli, het Castello di Donnafugata.
Binnenkijken bij de baron
Tegenover het theater bevindt zich de mooie residentie van een andere tak van de familie Arezzo: het Palazzo Arezzo di Trefileti. Hoewel het palazzo nog steeds bewoond wordt, leidt Domenico, één van de afstammelingen van de familie Arezzo di Trefileti bezoekers graag rond door een deel van het chique stadspaleis. Tijdens een bezoek krijg je vanuit de grote balzaal een uniek uitzicht op de Piazza en op de Duomo.
Piazza Pola
Terug buiten vervolgen we onze weg langs de Corso XXV Aprile tot op de Piazza Pola waar we in een hoek de Chiesa di San Giuseppe aantreffen. De kerk werd gebouwd in de 18de eeuw en lijkt wel een kleinere versie van de Duomo di San Giorgio. Ze behoort toe aan de kloosterorde van de Benedictinessen. In het aangrenzende klooster leven nog steeds enkele nonnetjes.
Kleurrijke Siciliaanse karren
Nog is onze verkenning van Ragusa niet ten einde. Vanaf de Piazza Pola wandelen we links de Via Orfanotrofio in tot aan het historische atelier van de familie Cinabro uit 1860. Hier wordt de aloude traditie van de carretti, de kleurrijke Siciliaanse paardenkarren, nog steeds levendig gehouden. Damiano Rotella en Biagio Castilletti ontwerpen, schilderen en restaureren nog steeds carretti volgens de oude ambachtelijke tradities die van vader op zoon of van meester tot leerling wordt overgeleverd. Ze leiden bezoekers met veel plezier rond in hun atelier en onthullen de interessante geschiedenis van de carretti en de bijzonderheden die bij het maken van deze bijzondere karretjes komen kijken. Hun uitzonderlijke talent bracht Dolce & Gabbana ertoe hen uit te nodigen om ontwerpen te maken voor het beschilderen van huishoudtoestellen zoals koelkasten en broodroosters met typisch Siciliaanse motieven.
Uitblazen in de Giardino Ibleo
Terug op de Corso XXV Aprile wandelen we nog even verder tot we de ingang bereiken van de Giardino Ibleo, het lieflijke en schaduwrijke park aan de rand van de stad. In het park bevinden zich maar liefst drie kerken, waarvan er eentje tegenwoordig als tentoonstellingsruimte wordt gebruikt. In de Chiesa di San Giacomo Apostolo en de Chiesa di Sant’Agata vinden wel nog erediensten plaats.
Ooit telde het park vier kerken. Van de vierde is enkel nog het gotische voorportaal te zien. Het is het enige overblijfsel van de oude kerk die gewijd was aan San Giorgio. Het beeld van de patroonheilige van de stad is nog duidelijk zichtbaar op een bas-reliëf boven de toegangspoort.
Het ruime park met zijn brede lanen en hoge palmbomen is een oase van groen waar de inwoners van Ragusa Ibla bij valavond graag even komen wandelen en genieten van de rust die hier heerst. Een ideaal eindpunt van onze wandeling door Ragusa.
Eetadresje
In Ragusa Ibla vind je een ruim aanbod aan terrasjes waar je ’s middags en ’s avonds kan eten. Wij hebben genoten van een lekkere lunch bij Ristorante Il Barocco, op de hoek van de Piazza Pola en de Via Orfanotrofio. Een aanrader!
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties