Na jarenlange restauratiewerken is in Rome sinds kort het Mausoleum van Augustus opengesteld voor het publiek. Je bezoekt het indrukwekkende monument onder leiding van een gids die tekst en uitleg geeft bij de eeuwenlange geschiedenis van het merkwaardige bouwwerk. Ooit ontworpen als grafmonument fungeerde het in latere eeuwen ook als burcht, als tuin, als arena voor stierengevechten en als concertzaal. En als het van de fascistische dictator Mussolini had afgehangen, dan zou het vandaag opnieuw een grafmonument zijn geweest: het zijne. Zover is het niet gekomen.
Het grootste grafmonument van zijn tijd
Met een diameter van bijna 90 meter en een hoogte van 43 meter – even hoog als de nabijgelegen Pincio-heuvel – was dit cirkelvormige praalgraf één van de meest indrukwekkende funeraire bouwwerken van zijn tijd.
De bouw ervan startte in 28 v. Chr. op bevel van Octavianus, die een jaar later als eerste Romeinse keizer de eretitel Augustus kreeg. Octavianus had na een beslissende overwinning op zijn rivaal Marcus Antonius in 31 v. Chr. – de Slag bij Actium – alle macht naar zich toegetrokken en was als alleenheerser naar Rome teruggekeerd. Bij die pas verworven status hoorde ook een passende laatste rustplaats voor hemzelf en zijn familieleden.
Een waardig praalgraf voor keizerlijke familieleden
Het eerste lid van de keizerlijke familie dat er begraven zou worden was Marcellus, de zoon van Augustus’ zus Octavia en eveneens de deugdzame echtgenoot van Augustus’ enig kind Iulia Maior. Hij was in 23 v. Chr. op twintigjarige leeftijd gestorven. Augustus betreurde zijn dood enorm want hij beschouwde Marcellus als zijn gedroomde opvolger. In 11. v. Chr. liet hij ook het theater tussen de Capitolijn en de Tiber ter ere van hem inwijden: het theater van Marcellus.
Nog voor Augustus in 14 na Chr. zelf zou worden bijgezet in het mausoleum waren ook zijn tweede schoonzoon Marcus Vipsanius Agrippa, zijn zus Octavia en twee kleinzonen (Lucius en Gaius Caesar) er al begraven.
Later zouden ook Tiberius, Caligula en Claudius, drie andere keizers van de Julisch-Claudische dynastie, er hun laatste rustplaats vinden. Opmerkelijk: de beruchte keizer Nero en Iulia Maior, die omwille van haar zedenloos gedrag door vader Augustus verstoten en verbannen werd, waren niet welkom in het familiegraf.
De laatste keizer die in het mausoleum werd bijgezet, was Nerva, de adoptiefvader van Trajanus. Dat gebeurde in het jaar 98 na Chr. Trajanus zou later begraven worden in de sokkel van de naar hem genoemde Zuil van Trajanus. Zijn opvolger Hadrianus en latere keizers uit de tweede eeuw na Chr. zouden dan weer worden bijgezet in het Mausoleum van Hadrianus, de huidige Engelenburcht.
Merkwaardige architectuur
De architectuur van het mausoleum is bijzonder. Het bestond uit een ronde, twaalf meter hoge basis en was gebouwd in concentrische cirkels.
Pal in het midden bevond zich een holle cilindrische structuur die als grafkamer fungeerde voor keizer Augustus. Zijn urne zou ergens bovenaan in de hoge cirkelvormige grafkamer zijn opgesteld om symbolisch duidelijk te maken dat de vergoddelijkte keizer een plaats verdiende dicht bij de andere goden.
Rond de centrale cilinder werden in concentrische cirkels overwelfde rondgangen aangelegd. De twee binnenste rondgangen die om de centrale grafkamer liepen, waren met marmer bekleed. Hier werden in nissen de asurnen van familieleden van de keizer bijgezet.
De buitenste rondgangen werden met dwarsmuren in kamers verdeeld en volledig met aarde gevuld om als fundament te dienen voor de enorme grafheuvel die boven de sokkel werd aangelegd. Deze typische vormgeving werd ontleend aan de Etrusken die eveneens hun doden begroeven in cirkelvormige grafheuvels. Je ziet hiervan nog indrukwekkende voorbeelden in o.m. Cerveteri. De grafheuvel werd beplant met bomen en bekroond met een gigantisch bronzen standbeeld van de keizer.
De centrale grafkamer en de binnenste rondgangen konden worden bereikt via een gang, dromos genaamd. De ingang tot de dromos bevond zich aan de zuidzijde van het cirkelvormige monument.
Links en recht van de ingang stonden twee statige obelisken. Deze zijn goed bewaard gebleven en staan tegenwoordig elders in Rome opgesteld. De ene prijkt op het plein voor het Quirinaal, de ambtswoning van de Italiaanse president. De andere bevindt zich aan de achterzijde van de pauselijke basiliek Santa Maria Maggiore.
Glorie vergaat…
Het mausoleum van Augustus raakte in de vroege middeleeuwen gaandeweg in verval, mede doordat de nabijgelegen Tiber regelmatig uit zijn oevers trad en verzakkingen veroorzaakte. Delen van het monumentale gebouw stortten in en de brokstukken werden gebruikt als bouwmateriaal voor gebouwen elders in de stad.
Na een bezoek aan het centrale gedeelte waar zich de grafkamers bevonden, neemt de gids je mee voor een wandeling door de gangen en gewelven van de buitenste muren.
Tijdens de verkenning van het gebouw vertelt de gids je over de geschiedenis van het gebouw. Zo leer je dat de ruïnes van het mausoleum in de 12de eeuw werden omgebouwd tot een versterkte burcht waar de rijke familie Colonna zich vestigde. Ook die burcht raakte in verval.
In de eeuwen die daarop volgden, kreeg het mausoleum andere bestemmingen. In het midden van de 16de eeuw liet de Florentijnse edelman Francesco Soderini er een fraaie renaissancetuin aanleggen die hij verbond met zijn nabijgelegen palazzo.
Het palazzo Soderini en de bijhorende tuin veranderden daarna nog regelmatig van eigenaar. Eén van de latere eigenaren liet de tuin ombouwen tot een soort amfitheater waar stierengevechten werden gehouden. Tijdens je bezoek zie je in de oude muren (in ‘opus reticulatum‘) van het oorspronkelijke mausoleum nog de ijzeren ringen waaraan de stieren werden vastgebonden. De maanvormige uitsparingen in de muren geven de plaatsen aan waar de metalen ruiven werden vastgemaakt voor het hooi waarmee de runderen werden gevoederd.
Ten slotte werd bij het begin van de 20ste eeuw de ronde arena overdekt en omgebouwd tot een concertzaal.
In 1936 liet Mussolini zijn oog vallen op de historisch rijk beladen site. Hij wou het antieke mausoleum in zijn oorspronkelijke glorie herstellen, met in het achterhoofd de bedoeling om er later zelf begraven te worden. Dat laatste is er nooit van gekomen. Hij liet echter wel de omgeving ontruimen en de oorspronkelijke structuur van het mausoleum blootleggen. Rond het mausoleum liet hij een prestigieus plein aanleggen dat in 1938 plechtig werd geopend: de Piazza Augusto Imperatore. De gebouwen rond de Piazza dragen onmiskenbaar de stempel van de fascistische architectuur.
Het duurde uiteindelijk nog tot 2008 vooraleer de restauratiewerken werden opgestart die het mogelijk hebben gemaakt om het mausoleum opnieuw open te stellen voor het publiek. Dat gebeurde op 1 maart 2021. Opgelet: om het mausoleum te bezoeken moet je vooraf online tickets bestellen. Dat kan via deze website: https://www.mausoleodiaugusto.it
Ciao! Wij zijn Carl Buyck en Franka Verhoeyen, initiatiefnemers van Cosiddetto. Via deze blog delen wij onze passie voor Italië en al het moois dat dit bijzondere land te bieden heeft. Als je dit artikel leuk of interessant vindt, deel het dan gerust met jouw vrienden of kennissen. Je doet er ons een groot plezier mee. Grazie mille!
Reacties